Το 1973, ο σημαντικός Έλληνας συγγραφέας Αντώνης Σαμαράκης είχε προτείνει έναν διαφορετικό τίτλο για τη σόλο παράσταση του Γιώργου (Γιώργος) Ιωάννου: «Πανικός στους δρόμους και τις καρδιές». Ο ζωγράφος ήταν τότε 47 ετών και είχε μόλις εισέλθει στην πιο ώριμη, δημιουργική και παραγωγική περίοδο της καριέρας του.

Το σιωπηρό πολιτικό σχόλιο του Σαμαράκη είχε σκοπό να υποδείξει το έντονα αντιστρατιωτικό πνεύμα του έργου του καλλιτέχνη (η Ελλάδα βρισκόταν ακόμα υπό τη χούντα των συνταγματαρχών τότε) και προσπάθησε να κάνει μια σύνδεση μεταξύ της αφήγησης των καμβάδων του και των ανησυχιών, κοινωνικών απομόνωση, χάος και βαρβαρότητα του σύγχρονου, μηχανικού κόσμου. Ήταν, όμως, δυνατό τέτοιο σκοτάδι από έναν καλλιτέχνη που το έργο του ήταν λουσμένο με χρώματα, που αγαπούσε τα κόμικς και του οποίου η δημοτική γλώσσα ήταν τόσο βαθιά επηρεασμένη από την ποπ αρτ;

«Το έργο του Ιωάννου φαίνεται χιουμοριστικό στην επιφάνεια αλλά έχει μια εφιαλτική ποιότητα κατά βάθος. Τα παιδιά αγαπούν τους πίνακές του, αλλά κρατούν και το βλέμμα του ενήλικα θεατή, που αναζητά τα μοτίβα που κρατούν το κλειδί του κόσμου του», εξηγεί ο Χριστόφορος Μαρίνος, ιστορικός τέχνης και επιμελητής του πολιτιστικού οργανισμού του Δήμου Αθηναίων, ΟΠΑΝΔΑ. δημιούργησε την έκθεση «Γιώργος Ιωάννου: Εσωτερικό Ταξίδι».

«Οι εικόνες του μπορεί να προκαλούν αυθόρμητο γέλιο, αν και είναι διασκεδαστικές με τον ίδιο τρόπο που ψυχαγωγείσαι ή χαλαρώνεις λύνοντας ένα σταυρόλεξο, τελειώνοντας ένα δύσκολο παζλ ή διαβάζοντας ένα μεγάλο μυθιστόρημα. Το να κατανοήσεις πραγματικά τη δουλειά του και να συνδεθείς μαζί της είναι κάτι σαν πνευματική άσκηση», προσθέτει ο Μαρίνος.

Η έκθεση περιλαμβάνει 170 έργα που καλύπτουν σχεδόν όλο το μήκος και το πλάτος της καριέρας του Ιωάννου και διαρθρώνεται στα δύο κτίρια της Δημοτικής Πινακοθήκης Αθηνών στο κέντρο της συνοικίας Μεταξουργείου. Διεξάγεται επίσης 20 χρόνια μετά την τελευταία αναδρομική για τον Ιωάννου, ο οποίος πέθανε το 2017 σε ηλικία 90 ετών. Ο Μαρίνος το έχει προσεγγίσει με χρονολογική σειρά, ξεκινώντας από τη δεκαετία του 1960 και ολοκληρώθηκε το 2008, παρόλο που ο καλλιτέχνης συνέχισε να εργάζεται παρά την αποτυχία του υγεία σχεδόν μέχρι το τέλος της ζωής του.

«Ο Ιωάννου ήταν ζωγράφος-συγγραφέας. Κάθε πίνακας του είναι σαν μια πυκνογραμμένη σελίδα, ή τουλάχιστον έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Όπως τα εικονογραφημένα κόμικς, η δουλειά του είναι απόλυτα αφηγηματική και εστιάζει στον άνθρωπο και την επικαιρότητα» σχολιάζει ο Μαρίνος. «Ταυτόχρονα, ήταν ζωγράφος-συλλέκτης, με την έννοια ότι οι καμβάδες του είναι ένα φανταστικό μουσείο παραξενιών, μια συλλογή από παράξενες εικόνες και αντικείμενα. Υπάρχουν και πόλεις, πραγματικές και φανταστικές. ή, για την ακρίβεια, μνήμες από πόλεις όπου έζησε, έκανε εκθέσεις και ταξίδεψε. Εκτός από την αγαπημένη του Αθήνα, υπάρχει επίσης το Παρίσι, το Μιλάνο, η Βενετία, η Οστάνδη, το Λονδίνο, το Σάλτσμπουργκ και η Βιέννη».

Η πρόκληση που έθεσε ο Ιωάννου στον εαυτό του ήταν να ζωγραφίσει σαν παιδί αφηγούμενος μια ιστορία για ενήλικες και να εκφράσει τα συναισθήματά του με τρόπο που δεν ήταν αναγκασμένος και αφιλτράριστος.

Αυτό δεν σημαίνει ότι το έργο του είναι φανταχτερό και στερείται κοινωνικού σχολιασμού. Στην πραγματικότητα, τα κομμάτια της περιόδου 1970-1975 είναι βουτηγμένα στη βία, κραυγαλέα ή λεπτή, καλυμμένα από την τεχνική του κόμικ που προικίζει τις εικόνες με μια αίσθηση παιχνιδιάρικης αθωότητας.

Ωστόσο, τα σύμβολα και τα μοτίβα μιλούν για μια κοινωνία ελέγχου και καταπίεσης: ελικόπτερα, πολυβόλα και πιστόλια, μαχαίρια, σπίρτα, καλυμμένες φιγούρες, ανθρώπινοι στόχοι, κρατούμενοι φυλακών, στρατιώτες και τανκς, πολεμικά πλοία και μαχητικά αεροσκάφη, διαδηλωτές και οδομαχίες.

Αυτά τα μοτίβα δίνουν τη θέση τους στις αρχές της δεκαετίας του 1980 στο θέμα της καταστροφής του φυσικού περιβάλλοντος. Πράγματι, ένα μεγάλο μέρος του έργου του είναι μια διαμαρτυρία ενάντια στη «διάβρωση των πραγμάτων», ενώ υπάρχει επίσης μια αίσθηση νοσταλγίας για πράγματα που έχουν φύγει και δεν θα επιστρέψουν ποτέ, όπως τα παλιομοδίτικα φώτα από σφυρήλατο σίδερο που κατεβάστηκαν από το δρόμους της Αθήνας.

Το αποτέλεσμα προσεκτικής μελέτης, όλος ο συμβολισμός του Ιωάννου πηγάζει από μνήμες και εμπειρίες, συχνά τραυματικές, ξεκινώντας από τη ναζιστική κατοχή στην Ελλάδα και τον εμφύλιο πόλεμο.

Το «Γιώργος (Γιώργος) Ιωάννου: Εσωτερικό Ταξίδι» εκτίθεται έως τις 29 Ιανουαρίου στη Δημοτική Πινακοθήκη Αθηνών (Γερμανικού & Μυλλέρου και Λεωνίδου & Μυλλέρου, Πλατεία Αυδή, Μεταξουργείο, τηλ. 210.520.2420). Η είσοδος είναι δωρεάν και οι ώρες λειτουργίας είναι Τρίτη-Σάββατο 11 π.μ. έως 7 μ.μ. και Κυριακή 10 π.μ. έως 4 μ.μ.