Πώς και πότε θα τελειώσει ο πόλεμος στην Ουκρανία; Σχετικά με το «πώς», υπάρχει μια σχετική ομοφωνία μεταξύ των δυτικών πολιτικών και αναλυτών. Η Ουκρανία είτε θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ είτε θα εξασφαλίσει μια ρητή δέσμευση ότι η Συμμαχία θα προστατεύει εφεξής τα σύνορά της. Παράλληλα, ενδέχεται να γίνει δεκτό στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ενώ θα διατεθούν τεράστια κονδύλια για την ανασυγκρότησή του, πιθανώς και από τη ρευστοποίηση παγωμένων ρωσικών περιουσιακών στοιχείων. Σε αντάλλαγμα, το Κίεβο θα πρέπει να αποδεχθεί την οριστική και οριστική απώλεια κυριαρχίας στην Κριμαία και σε ορισμένες άλλες περιοχές.
Η φόρμουλα ακούγεται ρεαλιστική, αλλά είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί πολιτικά. Η ηγεσία της Δύσης θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι «νίκησε» στα σημαντικά ζητήματα. Εμπόδισε την κατάληψη του Κιέβου, ανέδειξε τις τεράστιες αδυναμίες της ρωσικής στρατιωτικής μηχανής και έδειξε ότι μπορεί να συσπειρωθεί μπροστά στις αντιξοότητες.
Μπορεί όμως ο Ουκρανός πρόεδρος Volodymyr Zelenskyy να δεχθεί μια τέτοια λύση; Είναι πάρα πολύ δύσκολο. Είναι προφανώς ο μόνος Ουκρανός που θα μπορούσε να βάλει την υπογραφή του σε οποιαδήποτε συμβιβαστική συμφωνία. Έχει αποδείξει ότι είναι ένας ηγέτης που μπορεί να αντέξει τις αντιξοότητες και έχει κινητοποιήσει την παγκόσμια κοινότητα με μοναδικό τρόπο. Θα είναι πολύ δύσκολο, αλλά όχι αδιανόητο, να τον κατηγορήσει κάποιος για προδοσία ή λιποθυμία.
Από την άλλη, δεν είναι εύκολο για κανέναν ηγέτη, ή έναν απλό πολίτη, να αποδεχθεί την απώλεια κυριαρχίας σε ένα μέρος της πατρίδας του, ειδικά μετά από σκληρές μάχες, χιλιάδες θανάτους, ακρωτηριασμούς και καταστροφές. Αλλά αυτός ο πόλεμος δεν θα τελειώσει με μια ουκρανική νίκη και την ανακατάληψη όλων των χαμένων εδαφών. Κανένας ταπεινός αναλυτής δεν μπορούσε να προβλέψει κάτι τέτοιο. Πιθανότατα θα υπάρξει ένα αδιέξοδο, ένα τέλμα που θα κρατήσει για πολύ καιρό. Κάποια στιγμή, ο Zelenskyy θα βρεθεί σε μια θέση που κανείς μας δεν θα ζήλευε.
Μου θυμίζει έναν διάσημο διάλογο μεταξύ του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄ –του προέδρου της Κύπρου μεταξύ 1960 και 1974– και του Χένρι Κίσινγκερ –του πρώην υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ– μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο. Ο Κίσινγκερ πρότεινε στον Μακάριο να δεχτεί μια συμβιβαστική λύση, σύμφωνα με την οποία οι Τούρκοι θα μείωναν το έδαφος που κατείχαν από 36% σε λίγο λιγότερο από 28%. Ο Μακάριος αντέστρεψε την ερώτηση: «Πείτε ότι η Τουρκία δέχεται να μειώσει το ποσοστό της στο 28%. Το ερώτημα, λοιπόν, είναι τι είναι καλύτερο για εμάς. Θα νομιμοποιήσουμε μια de facto κατάσταση ή όχι;». Ο Κίσινγκερ αρνήθηκε να απαντήσει και ο αρχιεπίσκοπος απέρριψε τελικά τον συμβιβασμό, υποστηρίζοντας ότι «υπάρχουν ελπίδες ότι μια μέρα, μετά από πολλά χρόνια, θα καταλήξουμε σε μια συμφωνία που θα είναι καλύτερη για την Κύπρο». Η συζήτηση συνεχίστηκε και ο γκουρού της realpolitik σχολίασε: «Υπάρχουν πολλοί ήρωες που δεν ξέρουν πώς να πάρουν πίσω το 1% της επικράτειάς τους».
Αυτές τις μέρες, μπορώ να φανταστώ τον Ζελένσκι να αντιμετωπίζει παρόμοια διλήμματα. Μάλλον ρωτώντας ακόμη και τον Κίσινγκερ τι θα έκανε στη θέση του…