Σε όλο τον ανεπτυγμένο κόσμο, ακούμε το επιχείρημα ότι το υψηλό κόστος είναι «πληθωρισμός κέρδους», που σημαίνει ότι οι αυξανόμενες τιμές προέρχονται κυρίως από την αύξηση των περιθωρίων κέρδους. Αυτό επιβεβαιώνεται από έγκριτους οικονομολόγους σε πολυεθνικές τράπεζες όπως η UBS και άλλες, από τον επικεφαλής οικονομολόγο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, Philip Lane, και από την πρόεδρό της, Christine Lagarde. Ακόμη και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο κατέληξε στο συμπέρασμα ότι από τις αρχές του 2022, ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη προκαλείται κατά 45% από την αύξηση των εταιρικών κερδών, 40% από το κόστος των εισαγωγών και μόνο 25% από την αύξηση των μισθών.
Στην Ελλάδα, η δημόσια συζήτηση για την αφόρητη αύξηση των τιμών απομακρύνεται από τέτοια ζητήματα –με τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης να παίζουν βασικό ρόλο σε αυτό– και φροντίζει να μην πατά τα δάχτυλα του ιερότερου των αγίων: το εταιρικό κέρδος. Ως εκ τούτου, ήταν αξιοσημείωτο όταν το θέμα αναφέρθηκε την περασμένη εβδομάδα από το Γραφείο Κρατικού Προϋπολογισμού του Κοινοβουλίου – επιβεβαιώνοντας περαιτέρω την ανεξαρτησία και τη σοβαρότητα του σώματος. Πράγματι, στην έκθεσή της για τις δημοσιονομικές εξελίξεις το πρώτο τρίμηνο του έτους, η αρχή αναφέρθηκε στον «πληθωρισμό απληστίας».
«Το φαινόμενο έχει περιγραφεί ως «πληθωρισμός» και εγείρει ορισμένα ερωτήματα», ανέφερε η έκθεση. «Η αποτελεσματικότητα οποιασδήποτε νομισματικής πολιτικής που αποσκοπεί στον περιορισμό της θα πρέπει να βασίζεται περισσότερο στον περιορισμό των εταιρικών κερδών παρά στον έλεγχο των αυξήσεων των μισθών. Με άλλα λόγια, η επιστροφή του πληθωρισμού στο 2% χωρίς μείωση των περιθωρίων κέρδους θα διαρκέσει περισσότερο και θα απαιτήσει υψηλότερα επιτόκια, με τις αντίστοιχες αρνητικές συνέπειες που έχει αυτό στην οικονομική δραστηριότητα ευρύτερα».
Εάν, επομένως, το αυξανόμενο κόστος ζωής είναι πράγματι αποτέλεσμα απληστίας, προφανώς δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με τη χορήγηση περισσότερων φυλλαδίων και επιδοτήσεων, και κυρίως όχι οριζόντιων, προς όφελος περίπου 8,5 εκατομμυρίων πολιτών, όπως έχει δείξει επίσημα χείλη. Τα στοχευμένα μέτρα βοηθούν στην ανακούφιση ορισμένων από την πίεση στα ευάλωτα νοικοκυριά, καθώς οι τιμές στα τρόφιμα και άλλα βασικά είδη (επιτρέπεται) συνεχίζουν να αυξάνονται, αλλά τελικά ενισχύουν τα κέρδη, τα οποία είναι οι κύριοι παράγοντες του υψηλού κόστους, όταν κάποια μορφή ελέγχου στις αγορές δεν εφαρμόζεται.
Το πρόβλημα εμφανίζεται πιο έντονο στην Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες χώρες, επειδή ένα μεγάλο μέρος της βιομηχανίας και του εμπορίου έχουν χαλάσει και έχουν μάθει να λειτουργούν με υψηλά περιθώρια κέρδους, παρόμοια με τα οποία σπάνια συναντάμε οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη, και συχνά σε ένα περιβάλλον αδύναμο ανταγωνισμό. Ως αποτέλεσμα, τα τρόφιμα και άλλα προϊόντα μαζικής κατανάλωσης είναι πιο ακριβά στην Αθήνα από ό,τι στο Μόναχο.
Εάν υπάρχει γνήσια επιθυμία να δημιουργηθεί ένα νέο, βιώσιμο μοντέλο παραγωγής, το κέντρο βάρους όσον αφορά τα κέρδη και το κεφάλαιο πρέπει να μετατοπιστεί ώστε να συμπεριλάβει επιχειρήσεις που παράγουν σύγχρονα προϊόντα και υπηρεσίες. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με κίνητρα κάποιας μορφής, η κατεύθυνση των οποίων θα καθορίζεται από το κράτος. Αλλά το ερώτημα είναι πώς μπορεί ένα τέτοιο σχέδιο να ελπίζει ότι θα πετύχει σε αυτό το αδάμαστο τοπίο της επικρατούσας κερδοσκοπίας;