Από τον Αύγουστο του 2019, όταν ο Έλληνας πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης ανακοίνωσε ότι θα ζητούσε από τον τότε πρωθυπουργό της Μεγάλης Βρετανίας το δάνειο των «Ελγινικών Μαρμάρων» και μέχρι σήμερα η κυβέρνηση ακολουθεί την ίδια πολιτική για την επανένωση του τα Γλυπτά του Παρθενώνα: διαπραγματευτική κυβέρνηση με κυβέρνηση και κυβέρνηση σε μουσείο. Εν όψει των επικείμενων βουλευτικών εκλογών, η κυβέρνηση επιχειρεί να σκορπίσει αισιοδοξία, με πληροφορίες για πρόοδο στο θέμα είτε άμεσα δόσιμο είτε διαρρέοντας. Η πραγματικότητα, ωστόσο, είναι ότι αυτή η στρατηγική δεν απέδωσε καρπούς. Όσοι πίστευαν ότι η επίσκεψη του πρωθυπουργού στον βασιλιά Κάρολο θα είχε κάποιο αποτέλεσμα, αγνοούν τη βρετανική πραγματικότητα. Ο βασιλιάς Κάρολος δεν μπορεί να κουνάει τα σκήπτρα του σαν μεσαιωνικός βασιλιάς και να επιβάλλει όποια άποψη μπορεί να έχει για το θέμα. Αντίθετα, κάθε προσπάθεια πρόσκλησης βασιλικής παρέμβασης για οποιοδήποτε θέμα προσβάλλει και ενοχλεί τη βρετανική κυβέρνηση. Άρα η ελληνική κυβέρνηση θα πάει στις επερχόμενες εκλογές με το ασαφές επιχείρημα ότι έχει καλύψει το 90% της διαδρομής και, αν μείνει στην εξουσία, θα πάει μέχρι τέλους. Μακάριοι όσοι δεν είδαν και πίστεψαν.
Σε άρθρο μου στην Καθημερινή στις 21 Μαρτίου 2021, πρότεινα μια άλλη στρατηγική: Αντί να παρουσιάζεται η επανένωση των γλυπτών ως εθνικό ελληνικό ζήτημα που χειρίζεται αποκλειστικά η κυβέρνηση, να παρουσιαστεί στις πραγματικές του διαστάσεις ως θέμα που επηρεάζει ένα μνημείο παγκόσμιας σημασίας που αφορά ολόκληρη την πολιτισμένη ανθρωπότητα. Ως εκ τούτου, μπορεί να αντιμετωπιστεί μέσω διαπραγματεύσεων μεταξύ ενός μουσείου (Ακρόπολη) και ενός άλλου (βρετανικού). Έγραψα: «Η πρόταση είναι απλή: να ορίσει η Επιτροπή Πολιτισμού της Βουλής μια επιτροπή Ελλήνων και ξένων εμπειρογνωμόνων και προσωπικοτήτων που θα προσεγγίσουν το Βρετανικό Μουσείο για λογαριασμό του Μουσείου της Ακρόπολης για να εξετάσουν τις συνθήκες υπό τις οποίες η επανένωση του τα γλυπτά θα μπορούσαν να είναι δυνατά. Δεδομένου ότι οποιαδήποτε κυβέρνηση θα ήθελε να θριαμβεύσει σε μια επιτυχία και οποιαδήποτε αντιπολίτευση θα αναζητούσε λόγους για να ασκήσει κριτική στην κυβέρνηση, ο διορισμός μιας επιτροπής θα έπρεπε να γίνει με αυξημένη πλειοψηφία για να διασφαλιστεί η διακομματική υποστήριξη.
Σε μια περίοδο αυξανόμενης πόλωσης, θα ήταν πραγματικό δώρο στους Έλληνες πολίτες να έχουν ένα ευρύτερο κλίμα κατανόησης για αυτό το θέμα, ειδικά τη χρονιά της επετείου της ελληνικής ανεξαρτησίας». Αν αντικαταστήσουμε το «επετειακό έτος» με το «έτος εκλογών», τίποτα άλλο δεν έχει αλλάξει.
Σύμφωνα με έναν περίφημο αφορισμό που αποδίδεται στον Αϊνστάιν, παράνοια είναι να κάνεις πράγματα ξανά και ξανά και να περιμένεις διαφορετικά αποτελέσματα. Είναι λοιπόν δικαιολογημένο να προτείνω ότι είμαι τρελός, δεδομένου ότι έχω επαναλάβει αυτή την πρόταση σε πολυάριθμα άρθρα και συνεντεύξεις τόσο στον ελληνικό όσο και στον διεθνή Τύπο, πάντα χωρίς αποτέλεσμα. Αλλά και η ελληνική κυβέρνηση εκτίθεται σε υποψίες παραφροσύνης όταν επαναλαμβάνει την ίδια ενέργεια με το ίδιο αποτέλεσμα: οι ελπίδες γεννιούνται αλλά τα γλυπτά παραμένουν κολλημένα στο Λονδίνο.
Παρά την άρνηση της κυβέρνησης να εξετάσει μια άλλη προσέγγιση στο θέμα, η αρχική μου πρόταση αναρτήθηκε στον ιστότοπο της Βρετανικής Επιτροπής για την Επανένωση των Γλυπτών του Παρθενώνα και υιοθετήθηκε πρόσφατα από τον πρόεδρο της Ένωσης Ελλήνων Αρχαιολόγων. Το επαναλαμβάνω λοιπόν, μαζί με την άποψή μου ότι η μόνη ξεκάθαρη, μόνιμη, ηθικά αποδεκτή και επιστημονικά ορθή λύση είναι η άνευ όρων δωρεά των Γλυπτών του Παρθενώνα. ούτε ανταλλαγή, ούτε δάνειο, ούτε σταδιακή επανένωση, ούτε υπό όρους κατοχή. Είναι η λύση που επιλέχθηκε για ένα κομμάτι της ζωφόρου που δωρήθηκε το 2006 από το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης στο Μουσείο της Ακρόπολης. Αυτό ήταν το πρώτο θραύσμα του Παρθενώνα που επανενώθηκε με τα γλυπτά στο Μουσείο της Ακρόπολης. Μόλις το Βρετανικό Μουσείο κάνει μια άνευ όρων δωρεά των γλυπτών, τότε μπορεί να ανοίξει ο δρόμος για μια συνεργασία μεταξύ των περιφερειακών μουσείων της χώρας και του Βρετανικού Μουσείου για την προβολή του ελληνικού πολιτισμού μέσω περιοδικών εκθέσεων.
Ο Άγγελος Χανιώτης είναι καθηγητής Αρχαίας Ιστορίας και Κλασικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Ανωτέρων Σπουδών.