Η φορολογική πολιτική της Ελλάδας έχει γίνει πεδίο σκληρής αντιπαράθεσης μεταξύ των πολιτικών κομμάτων. Οι πολιτικοί φωνάζουν για μειώσεις ή αυξήσεις στους φόρους στα γονικά δώρα, στα μερίσματα και στον ΦΠΑ στα προϊόντα. Αλλά αυτό που δεν λένε είναι ότι η χώρα χρειάζεται επειγόντως μια τολμηρή φορολογική μεταρρύθμιση που θα αναιρέσει τα δεινά δεκαετιών και θα διευρύνει τη φορολογική βάση.

Μια ματιά σε μερικά από τα στοιχεία που δημοσίευσε πρόσφατα η Καθημερινή αποκαλύπτει ξεκάθαρα το πρόβλημα: Οι φόροι που εισπράττει το κράτος πληρώνονται κυρίως από μισθωτούς και συνταξιούχους. Από τους 360.000 αυτοαπασχολούμενους της χώρας, οι 268.000 – το 74% του συνόλου – δηλώνουν ετήσιο εισόδημα έως 10.000 ευρώ. που σημαίνει ότι κρατούν ανοιχτή την επιχείρησή τους εισπράττοντας 833 ευρώ το μήνα. Δηλαδή 50 ευρώ περισσότερα από έναν εργαζόμενο που αμείβεται με τον κατώτατο μισθό των 780 ευρώ. Τέσσερις στους 10 φορολογούμενους, δηλαδή 2,5 στα 6,4 εκατομμύρια, δήλωσαν εισόδημα 5.000 ευρώ το 2022. Αυτό σημαίνει ότι αυτοί οι άνθρωποι ζουν με 416 ευρώ το μήνα. Την ίδια ώρα, μόνο 27.000 πολίτες, λιγότερο από το 0,5% των φορολογουμένων, δηλώνουν εισόδημα άνω των 100.000 ευρώ.

Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες περίπου το 50% των φορολογικών εσόδων προέρχεται από έμμεσους φόρους και το 50% από άμεσους. Στην Ελλάδα, ωστόσο, η έμμεση φορολογία συνεισφέρει κοντά στο 60% των φορολογικών εσόδων. Η αύξηση των έμμεσων φόρων έχει γίνει η εύκολη λύση αφού οι φορολογικές αρχές αποτυγχάνουν να μειώσουν τη φοροδιαφυγή.

Στην Ελλάδα, η φοροδιαφυγή υπολογίζεται στα 7 δισ. ευρώ ετησίως. Ενώ οι καταναλωτές πληρώνουν τον φόρο προστιθέμενης αξίας στις επιχειρήσεις, μεγάλο μέρος του καταλήγει στις τσέπες των φοροφυγάδων, αντί να πληρωθεί στο κράτος. Ορισμένες χώρες έχουν αντιμετωπίσει αυτήν την κλοπή, για παράδειγμα, συνδέοντας ταμειακές μηχανές με το Υπουργείο Οικονομικών. Το μέτρο συζητείται στην Ελλάδα από το 2012, αλλά επειδή οι κυβερνήσεις δεν θέλουν να στραφούν εναντίον των «πελατών-ψηφοφόρων» τους –όπως μου τους χαρακτήρισε πρώην πρωθυπουργός– 11 χρόνια μετά δεν έχει ακόμη εφαρμοστεί.

Η Πορτογαλία υιοθέτησε αυτό ακριβώς το μέτρο το 2011, αλλά ακόμα σκεφτόμαστε το πολιτικό κόστος, ενώ τα κρατικά ταμεία χάνουν δισεκατομμύρια ευρώ.