Εμφανίστηκαν οι πρώτες εταιρείες που οργανώνουν τη διαμονή ανθρώπων που επιλέγουν να ζήσουν στην Ελλάδα για μερικούς μήνες ή χρόνια, δουλεύοντας εξ αποστάσεως.
Η Καθημερινή συναντήθηκε με την Ελίζαμπεθ Χάουελ πρόσφατα καθώς παρήγγειλε έναν καπουτσίνο και ετοιμαζόταν για μια επαγγελματική συνάντηση στις 6 το απόγευμα μέσω του Zoom με τους πελάτες της. “Καλημέρα! Πώς είσαι?” ρώτησε. Για τους πελάτες στην Αμερική ήταν ακόμη πρωί. «Πριν από τέσσερα χρόνια, δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ ότι μια μέρα θα δούλευα από ένα καφέ στο Κουκάκι ως σύμβουλος επικοινωνίας», λέει.
Γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια μικρή πόλη στην πολιτεία της Αλαμπάμα. Μετά την αποφοίτησή της, εργάστηκε –με πολύ κουραστικό πρόγραμμα– ως δικηγόρος. Η «ελληνική» της ιστορία ξεκίνησε στη Νεμπράσκα τον Νοέμβριο του 2018. Ήταν εκεί σε ένα ταξίδι κυνηγιού με την οικογένειά της, είχε χιονίσει και είχε μείνει στο ξενοδοχείο. Τα 30ά της γενέθλια πλησίαζαν και ήθελε να χαρίσει στον εαυτό της μια εμπειρία που ονειρευόταν από καιρό, ένα ταξίδι στην Ελλάδα. Εκείνο το βράδυ έκλεισε τα εισιτήριά της και έφτασε λίγους μήνες αργότερα, το καλοκαίρι. Ήταν ενθουσιασμένη με τη χώρα και γνώρισε τον Νίκο, με τον οποίο κράτησε επαφή. Επισκέφτηκε ξανά την Ελλάδα, ώσπου κάποια στιγμή πήρε την εντελώς απρόσμενη απόφαση να παρατήσει τη δουλειά της και να μετακομίσει στη χώρα. Έκανε ένα διάλειμμα για να σκεφτεί τις επόμενες επαγγελματικές της κινήσεις, πέρασε χρόνο με τον φίλο της και εξερεύνησε τη χώρα που είχε ερωτευτεί. «Τι μπορεί να πάει στραβά;» είπε στον πατέρα της, ο οποίος ανησυχούσε για την απόφασή της.
Έφτασε στην Ελλάδα στις 18 Φεβρουαρίου 2020. Μια εβδομάδα αργότερα έκαναν την εμφάνισή τους τα πρώτα κρούσματα Covid-19 και πριν προλάβει να εξετάσει τις επιλογές της, όλος ο πλανήτης μπήκε σε lockdown. Τα όποια σχέδια ακυρώθηκαν, γεγονός που την άγχωσε. Σαν deus ex machina, ένας φίλος από το κολέγιο της πρόσφερε την ευκαιρία να διαχειριστεί τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μιας αμερικανικής εταιρείας. Η αμοιβή ήταν ελάχιστη, αλλά κόλλησε με ενθουσιασμό. Σήμερα, τέσσερα χρόνια αργότερα, έχει έναν εκτενή κατάλογο πελατών στη Γερμανία, την Αφρική και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Και όλα αυτά τα κάνει από την Αθήνα, τη γειτονιά του Κουκάκι, ακριβώς δίπλα στην Ακρόπολη – ή οπουδήποτε αλλού μπορεί να βρίσκεται. «Συνεργάζομαι με εταιρείες που πριν από τον Covid δεν μου παρείχαν την ευελιξία να εργαστώ από την άλλη άκρη του κόσμου. Είναι ίσως η μόνη θετική κληρονομιά της πανδημίας», σημειώνει.
Αυτή είναι μια τάση που παρατήρησε η Αμερικανίδα Tara Campbell, η οποία ασχολείται με τον τουριστικό κλάδο, και την οδήγησε στη δημιουργία της Sojrn, μιας startup που ουσιαστικά φροντίζει όλες τις ανάγκες των υποψήφιων ψηφιακών νομάδων. Μετά από έρευνα, κατέληξε σε εννέα χώρες που μπορούσε να προτείνει, και η Ελλάδα ήταν μεταξύ αυτών. «Κυρίως επειδή αγαπώ τη χώρα σας και επειδή είχα συναδέλφους εκεί που εμπιστεύομαι. Επιπλέον, έχετε καλό Wi-Fi και πολλές επιλογές για διαμονή», εξηγεί.
Δέκα στο Παγκράτι
Το κόστος συμμετοχής ξεκινά από 4.000 δολάρια το μήνα και περιλαμβάνει διαμονή, πρόσβαση σε χώρο εργασίας, δραστηριότητες και υποστήριξη από τη Hara και την ομάδα Sojrn σε οτιδήποτε μπορεί να εμφανιστεί. Από τη διόρθωση μιας σύνδεσης στο Διαδίκτυο (συνηθισμένο φαινόμενο) μέχρι τον έλεγχο του κεντρικού ηλεκτρικού πίνακα της πολυκατοικίας όταν κόπηκε το ρεύμα (αποδείχθηκε ότι έφταιγε ο Ντάνιελ· εργάζεται στη Wall Street και χρησιμοποιούσε το δικό του μόντεμ επειδή φοβόταν χάνει τη σύνδεσή του). Η Χαρά έπρεπε να βρει ένα νέο στρώμα για μια γυναίκα, να επιστρέψει ένα ελαττωματικό ζευγάρι παπούτσια και να διαφωνήσει τηλεφωνικά με έναν ταξιτζή που ήθελε να χρεώσει 20 ευρώ για μια βόλτα από την πλατεία Συντάγματος στο Παγκράτι. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του τελευταίου δείπνου της ομάδας, όλοι οι παρευρισκόμενοι ήταν ενθουσιασμένοι και έκαναν σχέδια να επιστρέψουν. Τέσσερις το έχουν ήδη κάνει.
Η Ιωάννα Δρέττα, επικεφαλής της Marketing Greece (της εταιρείας που ιδρύθηκε από τον Σύνδεσμο Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων και το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο Ελλάδος για την προώθηση του τουρισμού στην Ελλάδα), θυμάται ότι από τις πρώτες συζητήσεις που έγιναν με κυβερνητικούς αξιωματούχους για τους ψηφιακούς νομάδες, όλοι συμφώνησαν ότι ήταν ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον κοινό. Όχι μόνο γιατί στηρίζουν την ελληνική οικονομία, αλλά γιατί γίνονται οι καλύτεροι πρεσβευτές για τη χώρα. Πέρυσι αυτή τη φορά, η Dretta και η ομάδα της συγκέντρωσαν κεφάλαια (από την Aegean Airlines, την Cosmote και την Eurobank) και δημιούργησαν μια ιστοσελίδα, το workfromgreece.gr, στην οποία υπάρχουν πολλές πληροφορίες, από πρακτικές γνώσεις μέχρι πιο περιπετειώδεις ιδέες. Δεν υπάρχουν αρχεία για τον αριθμό των ατόμων που έχουν μετακομίσει στην Ελλάδα βάσει του ιστότοπου. παρακολουθούν ωστόσο τους επισκέπτες του με μεγάλο ενδιαφέρον. Τον ιστότοπο επισκέπτονται κυρίως Αμερικανοί, μετά Ρώσοι και Βρετανοί. Υπήρξε μεγάλη δραστηριότητα μετά το καλοκαίρι, αλλά και μετά από σημαντικά γεγονότα – για παράδειγμα, υπήρχαν περισσότεροι Ρώσοι επισκέπτες στον ιστότοπο αφού ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν διέταξε μερική κινητοποίηση.
Καθημερινά δέχονται ερωτήσεις από ενδιαφερόμενους. Όπου υπάρχουν άλλες κοινότητες ψηφιακών νομάδων (εκτός από την Αθήνα, υπάρχουν κοινότητες στα Χανιά, τον Βόλο και το Πήλιο). Ζητούν βοήθεια ή λεπτομέρειες. Ορισμένα προξενεία αγνοούν ακόμη και την ψηφιακή νομαδική βίζα που δημιούργησαν τα υπουργεία Εσωτερικών και Μετανάστευσης το 2021 για να διευκολύνουν τους πολίτες από τρίτες χώρες. Άλλοι αναρωτιούνται εάν το εισόδημά τους μετά τους φόρους πρέπει πραγματικά να υπερβαίνει τα 3.500 ευρώ το μήνα για να λάβουν τη βίζα (είναι προϋπόθεση).
Γραφειοκρατία
Όποιος πληροί τις προϋποθέσεις για τη βίζα και θέλει να μείνει για περισσότερα από δύο χρόνια πρέπει να λάβει άδεια διαμονής. Όταν η Ελισάβετ από την Αλαμπάμα, που σήμερα ζει στο Κουκάκι, χρειάστηκε την άδεια, ο Νίκος ανέλαβε την όλη διαδικασία και δεν αντιμετώπισε σημαντικές δυσκολίες. Ωστόσο, η εμπειρία άλλων που μίλησαν στην Καθημερινή ήταν πολύ διαφορετική. Η Κέιτ, η οποία κατάγεται από το Ηνωμένο Βασίλειο, άρχισε να προσπαθεί να εξασφαλίσει τα χαρτιά της στα τέλη του 2020. Αφού προσπάθησε, μάταια, να εξασφαλίσει τηλεφωνικό ραντεβού στην αρμόδια υπηρεσία, πήγε εκεί αυτοπροσώπως, αλλά την απέτρεψαν. Μπροστά στο προσωπικό, κάλεσε τον αριθμό της υπηρεσίας και όταν απέδειξε ότι κανείς δεν σηκώνει τηλέφωνο, της επέτρεψαν να μπει. Πριν καν δουν τι έγγραφα είχε φέρει μαζί της, της έδωσαν ένα έντυπο χαρτί με όλες τις απαιτήσεις. Προς έκπληξή της, η Κέιτ είδε ότι ήταν ένας οδηγός για συνταξιούχους (ο εκτυπωτής είχε τυπώσει μόνο την πρώτη από τις τρεις σελίδες). Παρόλο που δεν ήταν σαφές τι έγγραφα χρειαζόταν, βρήκε τις απαιτήσεις στον αντίστοιχο ιστότοπο της βρετανικής κυβέρνησης. Υπέβαλε τα έγγραφα, αλλά στη συνέχεια της ζητήθηκε μια σειρά από χαρτιά που τελικά δεν χρειαζόταν. Κατά τη διάρκεια μιας διαφορετικής προσπάθειας επικοινωνίας με τις αρχές, ο αστυνομικός με τον οποίο μίλησε δεν μιλούσε αγγλικά και αργότερα ενημερώθηκε ότι δεν μπορούσαν να δεχτούν ότι ο ιδιοκτήτης της δεν ήταν ο ιδιοκτήτης της κατοικίας της, αλλά υπενοικίαζε το ακίνητο (τελικά ρώτησε μια φίλη να δηλώσει ότι τη φιλοξενούσε). Θυμάται άλλους σαν κι αυτήν, που συνήθως συνοδεύονται από δικηγόρο, να αντιμετωπίζουν τεράστιες δυσκολίες στην προσπάθειά τους να κάνουν την Ελλάδα σπίτι τους. «Αισθανθήκαμε ότι προσπαθούσαν να μας αποτρέψουν», θυμάται. Χρειάστηκαν πάνω από έξι μήνες για να εκδοθεί η άδεια, αλλά δεν πτοήθηκε. Συνεχίζει να εργάζεται στην Ελλάδα, περνώντας τα καλοκαίρια της στη Μήλο και διευθύνοντας μια επιτυχημένη startup στο Λονδίνο από την Αθήνα.
Εργασία στο εξωτερικό χωρίς μετανάστευση
Ο Γεώργιος δεν θεωρείται ψηφιακός νομάδας, αλλά απομακρυσμένος εργάτης. Δεν έχει αλλάξει κάτι στο φορολογικό του καθεστώς. Η βρετανική εταιρεία έχει υπογράψει συμβόλαιο με εταιρεία στην Ελλάδα που τον έχει προσλάβει. Είναι όμως μια από τις εξαιρέσεις. Στη νομοθετική πρωτοβουλία για την εξ αποστάσεως εργασία, δεν έχει ακόμη καθοριστεί το φορολογικό και κοινωνικό ασφαλιστικό πλαίσιο της εξ αποστάσεως εργασίας, γεγονός που αποτελεί σημαντικό κενό στη νομοθετική εξουσία.
Ο Γεώργιος μας λέει ότι το πρόγραμμα εργασίας του είναι ευέλικτο «αρκεί να είσαι επιμελής». Παρόλο που του λείπει συχνά ο δεσμός που ανέπτυξε με τους συναδέλφους του όταν εργαζόταν σε ένα γραφείο, βλέπει ότι οι νέοι εργοδότες προσπαθούν να το πετύχουν ακόμα και σε αυτές τις νέες συνθήκες. Σύντομα θα ταξιδέψει στην αγγλική επαρχία για να γνωρίσει καλύτερα την ομάδα του. Θα φυτέψουν δέντρα, θα διαλογιστούν και θα μιλήσουν. Όμως, ακόμη και κατά τη διάρκεια της καθημερινότητάς τους, εκτός από τις διαδικτυακές βραδιές κουίζ ή τα επιτραπέζια παιχνίδια ή τη λέσχη βιβλίων, λαμβάνει ο καθένας από ένα «ντόνατ» κάθε εβδομάδα. Ένας σύνδεσμος που πρέπει να κάνουν κλικ και να αφιερώσουν μισή ώρα για να γνωρίσουν καλύτερα έναν συνάδελφο. Την περασμένη εβδομάδα, ο Γεώργιος βρέθηκε να μιλάει με μια Πορτογαλίδα για την Άνδρο –το νησί καταγωγής του– το μωρό που περιμένει και τον Ozzie, τον σκύλο που έγινε η μασκότ των συναντήσεών του στο Zoom.