Η παράλογη απόφαση του καθεστώτος Πούτιν να επιτεθεί στην Ουκρανία άλλαξε ριζικά την αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης. Το ΝΑΤΟ επέστρεψε στην κύρια αποστολή του για την αντιμετώπιση της ρωσικής απειλής, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες επέστρεψαν στη Γηραιά Ήπειρο με στόχο να αντισταθμίσουν τη στρατιωτική ανωτερότητα της Ρωσίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εν τω μεταξύ ενισχύει τη στρατιωτική της ικανότητα για την επιδίωξη στρατηγικής αυτονομίας και η Γερμανία επενδύει, για τον ίδιο λόγο, στις ένοπλες δυνάμεις της. Εν τω μεταξύ, η Ελλάδα έχει σημειώσει κέρδη και ζημίες που πρέπει να σημειωθούν.
Κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, η γεωστρατηγική αξία της Ελλάδας ήταν αδιαμφισβήτητη, αλλά και πάλι υπολείπεται της Τουρκίας καθώς η χώρα συνόρευε με τη Σοβιετική Ένωση. Για πρώτη φορά μετά από πολλές δεκαετίες, η Ελλάδα θεωρείται βασικός για τον περιορισμό της ρωσικής επιθετικότητας. Η αμφιθυμία της τουρκικής ηγεσίας απέναντι στη Μόσχα έπαιξε καθοριστικό ρόλο σε αυτό. Πολύτιμη βοήθεια φτάνει στην Ουκρανία, και σε άλλες χώρες του ΝΑΤΟ στα Βαλκάνια, μέσω ελληνικού εδάφους.
Η παράκαμψη του στενού του Βοσπόρου υπονομεύει τον ρόλο της Τουρκίας ως θεματοφύλακα των δυτικών συμφερόντων στη Μαύρη Θάλασσα. Επί του παρόντος, η Ρουμανία λειτουργεί ως η πρώτη γραμμή του ΝΑΤΟ στην περιοχή. Για το λόγο αυτό, η περαιτέρω σύσφιξη των σχέσεων με το Βουκουρέστι πρέπει να αποτελέσει προτεραιότητα για την ελληνική διπλωματία. Μέρα με τη μέρα, ένας στρατηγικός διάδρομος χτίζεται από το βόρειο λιμάνι της Ελλάδας, την Αλεξανδρούπολη, προς το ρουμανικό λιμάνι της Μαύρης Θάλασσας Constanta και το ουκρανικό λιμάνι της Οδησσού. Ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει προσφέρει στην Ελλάδα έναν μοναδικό ρόλο. πρέπει να το αξιοποιήσει με σύνεση και αποφασιστικότητα.
Ο πόλεμος έχει επηρεάσει αρνητικά την Ελλάδα με δύο βασικούς τρόπους: Πρώτον, οι ελληνορωσικές σχέσεις βρίσκονται σε χαμηλό σημείο – για το οποίο φταίει κυρίως η Μόσχα. Η προπαγανδιστική εκστρατεία της Ρωσίας στην Ελλάδα θα έπρεπε να είναι ανησυχητική γιατί ήταν καλά σχεδιασμένη. Από την άλλη πλευρά, η αποστολή όπλων στην Ουκρανία ήταν μια τολμηρή απόφαση που δημιούργησε ένα ανυπέρβλητο χάσμα με τη Μόσχα. Παρά τις ασφυκτικές συνθήκες που δημιούργησε ο πόλεμος, είναι προς το εθνικό συμφέρον της Αθήνας η διατήρηση διαύλων επικοινωνίας με τη ρωσική κοινωνία. Δεύτερον, οι Έλληνες που ζουν κατά μήκος της βόρειας ακτής της Αζοφικής Θάλασσας στη νοτιοανατολική Ουκρανία έχουν υποστεί ένα σημαντικό πλήγμα. Παρά τις προσπάθειες του ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, η κοινότητα της διασποράς είναι κατακερματισμένη και απειλείται με εξαφάνιση. Η Αθήνα πρέπει να υποστηρίξει τους ομογενείς με όλα τα διαθέσιμα μέσα, σε όποια πλευρά των συνόρων και αν βρεθούν. Αυτό είναι ένα ηθικό καθήκον που η ελληνική κυβέρνηση πρέπει να αρχίσει να εκπληρώνει, χωρίς περαιτέρω καθυστέρηση.
Το μεγάλο ερώτημα είναι τι ακολουθεί. Ο πόλεμος θα συνεχιστεί μέχρι να κερδίσει η μία από τις δύο πλευρές ή μέχρι το κόστος των επιχειρήσεων να γίνει υπέρογκο και για τις δύο πλευρές. Ωστόσο, η αντιπαράθεση μεταξύ της Δύσης και του καθεστώτος του Πούτιν θα συνεχιστεί και ενδεχομένως θα κλιμακωθεί. Η Αθήνα δεν έχει άλλη επιλογή από το να προβάλλεται συστηματικά ως αξιόπιστος σύμμαχος των ΗΠΑ στην περιοχή. Μόνο έτσι θα βρει η Ελλάδα συμπαθέστατο αυτί για τις διεκδικήσεις της στην Ουάσιγκτον.
Αν και θα ήταν πρόωρο να εξαχθούν συμπεράσματα, οι τεράστιοι σεισμοί στην Τουρκία και η ελληνική ανθρωπιστική βοήθεια συνέβαλαν στη μείωση της έντασης. Σύντομα θα φανεί αν υπάρχει εδώ μια ευκαιρία για μερική εξομάλυνση των ελληνοτουρκικών σχέσεων. Σε κάθε περίπτωση, οι όποιες ιδέες για κοινή εκμετάλλευση των ενεργειακών πόρων βασίζονται στην εσφαλμένη αντίληψη ότι η πολιτική ακολουθεί την οικονομία. Αυτό δεν επιβεβαιώνεται από την ανασκόπηση των διμερών συγκρούσεων εκτός Ευρώπης. Η Ελλάδα, προφανώς, δεν είναι Γαλλία και η Τουρκία δεν είναι Γερμανία.
Σε κάθε περίπτωση, η ελληνική εξωτερική πολιτική δεν θεωρείται πλέον λύτρα από τον ανταγωνισμό με την Τουρκία. Η Ελλάδα εξελίσσεται σε σημαντικό αμυντικό και ενεργειακό κόμβο μεταξύ τριών ηπείρων. Σταδιακά κερδίζουμε τον σεβασμό φίλων και εχθρών. Ωστόσο, δεν υπάρχει χώρος για εφησυχασμό και αποτυχίες. Έχουμε μπει σε μια νέα περίοδο αβεβαιότητας και ανασφάλειας. Ο Μηλιανός Διάλογος πρέπει να είναι ο οδηγός μας στη δεκαετία που εκτυλίσσεται: «το σωστό, όπως πάει ο κόσμος, αμφισβητείται μόνο μεταξύ ίσων στην εξουσία, ενώ οι ισχυροί κάνουν ό,τι μπορούν και οι αδύναμοι υποφέρουν ό,τι πρέπει» (Θουκυδίδης, «Ο Πελοποννήσιος War», The Melian Dialogue, Βιβλίο 5, Κεφάλαιο 17). Αυτό είναι, τελικά, το μεγαλύτερο μάθημα που μπορεί να αντληθεί από τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Ο Μάνος Καραγιάννης είναι καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και αναγνώστης διεθνούς ασφάλειας στο King’s College του Λονδίνου. Το βιβλίο του «Πρόληψη και Άμυνα» κυκλοφόρησε πρόσφατα από την Εκδοτική Εταιρεία Παπαδόπουλος.