«Ο Μέγας Πέτρος μίλησε για ένα ρωσικό παράθυρο στην Ευρώπη. Ο Πούτιν μόλις έσπασε αυτό το παράθυρο», λέει ο Mark Beissinger, καθηγητής Henry W. Putnam στο Τμήμα Πολιτικής στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον και ειδικός στα κοινωνικά κινήματα και τη μετακομμουνιστική πολιτική, ο οποίος απευθύνθηκε σε ακροατήριο ακαδημαϊκών και φοιτητών στο Princeton Athens Center το 29 Μαΐου.
Σε αυτή τη συνέντευξη σχολιάζει τις πρόσφατες εξελίξεις στον πόλεμο της Ουκρανίας, τα πιθανά σενάρια για ειρήνη και τον αντίκτυπο του πολέμου στη διεθνή τάξη.
Όταν τα τύμπανα του πολέμου άρχισαν να χτυπούν στην Ουκρανία πριν από περισσότερο από ένα χρόνο, κανείς δεν περίμενε ότι η συντριπτική ρωσική επίθεση θα είχε αντιμετωπιστεί με τον βαθμό της ουκρανικής επιμονής και οργάνωσης που έχουμε δει.
«Οι Ρώσοι ήταν τόσο σίγουροι ότι θα μπορούσαν να εισβάλουν και να καταλάβουν το Κίεβο σε τρεις ημέρες, που είχαν ήδη οργανωθεί παρελάσεις νίκης στους δρόμους της ουκρανικής πρωτεύουσας», λέει ο καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πρίνστον. «Μαζί τους είχαν μαζέψει ακόμη και τις στολές της παρέλασης».
Αν και η αντεπίθεση αντιμετωπίζει αναταράξεις, και η Ουκρανία παραμένει εκ των πραγμάτων σε αριθμητική μειονεκτική θέση –υπέρει αριθμητικά πέντε προς ένα από τη Ρωσία– ο Beissinger μας ζήτησε να μην παραμελήσουμε τους άσσους στο μανίκι του Προέδρου Volodymyr Zelenskyy. «Χάρη στην υποστήριξη των ΗΠΑ και της Ευρώπης, η Ουκρανία έχει επιτύχει ένα σαφές πλεονέκτημα στην τεχνολογία, με σύγχρονα συστήματα αντιπυραυλικής άμυνας που θωρακίζουν πολίτες, γερμανικής κατασκευής άρματα μάχης Leopard που διαπερνούν τις ρωσικές γραμμές και ελεγχόμενους από δορυφόρους πυραύλους υψηλής ακρίβειας που στοχεύουν γραμμές ανεφοδιασμού του εχθρού». Το πιο σημαντικό, όμως, «τα ουκρανικά στρατεύματα είναι αποφασισμένα και ξέρουν για τι πολεμούν, ενώ ο μέσος Ρώσος είναι μπερδεμένος και αποθαρρυμένος». Η κατακόρυφη πτώση του ηθικού των Ρώσων είναι επίσης αποτέλεσμα της κακής μεταχείρισης των Ρώσων στρατιωτών, οι οποίοι, σύμφωνα με τον Μπέισινγκερ, αντιμετωπίζονται ως τροφή των κανονιών. Ο καθηγητής ζήτησε συγκρατημένη αισιοδοξία, ωστόσο, καθώς οι αεροπορικές δυνατότητες της Ουκρανίας, που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από απαρχαιωμένα αεροσκάφη της σοβιετικής εποχής, εξακολουθούν να είναι κατώτερες από τον σύγχρονο στόλο της Ρωσίας.
Όταν ρωτήθηκε για τις εξελίξεις που θα μπορούσαν να ανατρέψουν την κλίμακα υπέρ της Ουκρανίας, ο Μπάισινγκερ αναφέρθηκε σε ρωσικές παραστρατιωτικές ομάδες που μάχονται στο πλευρό του Ζελένσκι και έχουν πραγματοποιήσει μικρής κλίμακας επιχειρήσεις drone εντός της Ρωσίας. «Αυτός ο πόλεμος έχει προκαλέσει άνισα αποτελέσματα στις δύο πλευρές, με εκατομμύρια Ουκρανούς να εγκαταλείπουν βίαια τα σπίτια τους και ολόκληρες πόλεις να διαγράφονται από τον χάρτη και η Ρωσία να παραμένει ανεπηρέαστη», είπε. Ο στόχος αυτών των ομάδων είναι να «προκαλέσουν ψυχολογική δυσφορία και να κάνουν τον πόλεμο αισθητό και στη Ρωσία». Παρά τη συμβολική τους φύση, ο Μπάισινγκερ τόνισε ότι η Ουκρανία θα πρέπει να είναι προσεκτική όταν υποδέχεται πάρα πολλές από αυτές τις εισβολές, υπό τον φόβο των ρωσικών αντιποίνων ή των αναδυόμενων επικρίσεων για επιθετικότητα από τους συμμάχους.
Σχετικά με το θέμα της ρωσικής περιφρόνησης, ζητήσαμε από τον Beissinger να σχολιάσει τις πρόσφατες δηλώσεις του επικεφαλής του Ομίλου Wagner, Yevgeny Prigozhin, ο οποίος προέβλεψε το ξέσπασμα μιας «νέας επανάστασης» στη Ρωσία, εκτός εάν η πολεμική προσπάθεια αποφέρει σύντομα σημαντικά αποτελέσματα. «Υπάρχουν σίγουρα ρωγμές στο καθεστώς Πούτιν και πολλές διαμάχες είναι ήδη σε εξέλιξη μεταξύ των πιθανών διαδόχων», απάντησε ο καθηγητής του Πρίνστον, αναφέροντας την εμπρηστική ρητορική του Πριγκόζιν εναντίον του υπουργού Άμυνας της Ρωσίας Σεργκέι Σόιγκου, ως πρόσθετη απόδειξη έντονου φραξιονισμού στο υψηλότερο επίπεδο. τάξεις. Ωστόσο, διευκρίνισε επίσης ότι οι δυτικές ελπίδες για αποχώρηση του Πούτιν είναι αβάσιμες. «Είναι ο παράγοντας που συγκρατεί τον κρατικό μηχανισμό. Εάν επρόκειτο να εκδιωχθεί, θα ακολουθούσε ένας πόλεμος όλων εναντίον όλων στην ελίτ, ένα σενάριο για το οποίο κανείς δεν είναι προετοιμασμένος επί του παρόντος».
Ταυτόχρονα, ο καθηγητής Beissinger διέλυσε τις ελπίδες για μια λαϊκή εξέγερση κατά του καθεστώτος, και ακόμη και σε περίπτωση ήττας, δεν θεωρεί μια «επανάσταση στη Ρωσία ως επικείμενη». Βασιζόμενος στην εξειδίκευσή του στη θεωρία του κοινωνικού κινήματος, επαλήθευσε ότι οι χαμένοι πόλεμοι μπορεί να είναι «μια πολιτική ευκαιρία» για την αντιπολίτευση να οργανώσει και να αμφισβητήσει το ήδη αποδυναμωμένο και απονομιμοποιημένο καθεστώς. Αλλά είπε ότι η Ρωσία πιθανότατα θα παραμείνει στην εναλλακτική εξήγηση του αυξημένου μεταπολεμικού καταναγκασμού. «Νομίζω ότι πρέπει να περιμένουμε από τον Πούτιν να ακολουθήσει το σχέδιο του Σαντάμ Χουσεΐν, ο οποίος κατέστειλε βίαια τις εξεγέρσεις μεταξύ των Κούρδων και των Αραβικών πληθυσμών μετά την ήττα του στον πόλεμο εναντίον του Ιράν και κατάφερε να επιβιώσει στην εξουσία».
Και ενώ φαίνεται ότι η μεταπολεμική πραγματικότητα της Ρωσίας θα είναι μια κατάσταση στασιμότητας, η επόμενη μέρα μοιάζει πολύ διαφορετική για την Ουκρανία. «Θα χρειαστεί να γίνει μια μεγάλη προσπάθεια ανοικοδόμησης. Υπάρχει ήδη τόση μεγάλη καταστροφή και με τον Πούτιν να κουνάει το πυρηνικό ραβδί γύρω από αυτό παραμένει ασαφές τι θα αντιμετωπίσει τελικά η Ουκρανία». Για τον Beissinger, ωστόσο, το πιο ανησυχητικό αποτέλεσμα θα είναι η κλασματοποίηση της κοινωνίας. «Δυστυχώς, η ενισχυμένη συνοχή που παρατηρούμε θα εξασθενίσει καθώς η ρωσική απειλή υποχωρεί. Δεδομένου επίσης ότι οποιαδήποτε ειρηνευτική διευθέτηση θα απαιτήσει από την Ουκρανία να κάνει παραχωρήσεις, αναμένω περαιτέρω διαμάχες να διχάσουν περαιτέρω την κοινωνία και να περιπλέξουν τη μεταπολεμική πραγματικότητα».
Υπό το πρίσμα της κρίσιμης συνόδου του ΝΑΤΟ τον Ιούλιο, η ένταξη ή όχι της Ουκρανίας στη Συμμαχία παραμένει ένα «καυτό θέμα» για πολλούς, συμπεριλαμβανομένου του βετεράνου διεθνών σχέσεων και πρώην υπουργού Εξωτερικών Χένρι Κίσινγκερ, ο οποίος υποστηρίζει την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, υπό τον όρο ότι χώρα εγκαταλείπει την Κριμαία. Ο Beissinger συμφωνεί ότι ένα τέτοιο εμπόριο είναι απαραίτητο για τον τερματισμό του πολέμου. «Η ένταξη στο ΝΑΤΟ πρέπει σίγουρα να αποτελεί μέρος οποιουδήποτε ειρηνευτικού σχεδίου. Στο σενάριο του Κίσινγκερ, ο Πούτιν θα δικαιολογούσε τον πόλεμο στο εσωτερικό κοινό και η Ουκρανία θα λάμβανε απτές εγγυήσεις ασφαλείας, προστατεύοντάς την ουσιαστικά από μελλοντικές επιθέσεις. Άλλες εγγυήσεις ασφαλείας δεν θα λειτουργήσουν. Οι ΗΠΑ υποτίθεται ότι είχαν ήδη εγγυηθεί την ασφάλεια της Ουκρανίας στο μνημόνιο του Ντονμπάς μετά το 2014, αλλά αυτό προφανώς δεν πτόησε τη Ρωσία». Όσον αφορά το ότι η Ουκρανία εγκαταλείπει τη διεκδίκησή της στην Κριμαία, ο Beissinger λέει ότι «η Κριμαία είναι μια ιδιαίτερη περιοχή. Η ιστορική αξίωση και των δύο χωρών στην Κριμαία είναι αδύναμη. Ιστορικά η περιοχή ήταν το σπίτι των Τατάρων της Κριμαίας, αλλά λόγω της γενοκτονίας που διεξήχθη από τη Ρωσική Αυτοκρατορία και τη Σοβιετική Ένωση, έχουν γίνει μειονότητα στα εδάφη τους. Ο συμβιβασμός που προτείνει ο Κίσινγκερ είναι τότε λογικός».
Όσον αφορά το χρονοδιάγραμμα ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ, ο Μπέισινγκερ απορρίπτει τις εκκλήσεις των χωρών της Βαλτικής και της Ανατολής για άμεση ένταξη. «Η Συμμαχία πρέπει να παραμείνει προσηλωμένη στην τιμωρία του ρωσικού τυχοδιωκτισμού και όχι στην επιβράβευση του ιμπεριαλισμού. Εάν δεν το κάνει, τότε η Ρωσία δεν θα αποθαρρύνεται από το να συνεχίσει παρόμοια έργα αλλού. Ωστόσο, δεν μπορείς να δεχτείς μια χώρα στο ΝΑΤΟ εν μέσω πολέμου. Αυτό πρακτικά θα δέσμευε ολόκληρη τη Συμμαχία να βάλει τις μπότες στο έδαφος, και αυτό είναι απλώς απαράδεκτο».
Με την Ουκρανία να εντάσσεται σε μια σειρά ευρωπαϊκών κρατών, όπως η Φινλανδία και η Σουηδία, στο ΝΑΤΟ, ρωτήσαμε τον Beissinger πώς θα μοιάζει το μεταπολεμικό γεωπολιτικό τοπίο. «Είναι ατυχές, αλλά η Ρωσία έχει απομακρυνθεί από την Ευρώπη. Και είναι επίσης ατυχές που δεν θα το κοιτάξει σύντομα. Ο ενεργειακός εκβιασμός της απέτυχε, καθώς η ΕΕ προσαρμόζεται με επιτυχία και γρήγορα από τις ρωσικές ενεργειακές αγορές. Ο Μέγας Πέτρος μίλησε για ένα παράθυρο στην Ευρώπη. Ο Πούτιν μόλις έσπασε αυτό το παράθυρο». Όσον αφορά την προσέγγιση της Ρωσίας με την Κίνα, ο καθηγητής Beissinger σημειώνει ότι αυτή η εταιρική σχέση θα ήταν ανισορροπημένη, με τη Ρωσία να αντιμετωπίζεται ως μικρότερος εταίρος από τους Κινέζους, οι οποίοι έχουν πλέον συνειδητοποιήσει πόσο εσωτερικά αδύναμη είναι πραγματικά η Ρωσία.
Οι αναλυτές συμφώνησαν ότι μια πιθανή ρωσική νίκη θα σκότωνε αποφασιστικά τις ελπίδες για ένα παγκοσμιοποιημένο status quo βασισμένο σε κανόνες, αλλά τότε μια νίκη της Ουκρανίας δεν θα πολλαπλασιάσει αυτόματα το δυτικό μοντέλο.
Ολοκληρώσαμε τη συνέντευξη ζητώντας από τον καθηγητή Beissinger να προβλέψει το μέλλον της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης. Υποστήριξε ότι το φιλελεύθερο μοντέλο απειλείται πραγματικά εκ των έσω. «Ακόμα κι αν η Ρωσία χάσει, δεν θα παρατηρήσουμε την άνοδο των ηγεμονικών Ηνωμένων Πολιτειών ή μιας τάξης που κυριαρχείται από τη Δύση. Ζούμε σε μια πολυκεντρική παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Δεν είναι στιγμή για τη Δύση να λυγίσει τους μυς της. Αν μη τι άλλο, είναι μια δυτική στιγμή διατήρησης. Αυτός ο πόλεμος συνδέεται σε κάποιο βαθμό με τις εγχώριες πολιτικές τάσεις. Πολλές από τις ευρωπαϊκές δημοκρατίες βρίσκονται στην άκρη – σίγουρα οι ΗΠΑ ήταν. Οι λαϊκιστικές και ακροδεξιές προκλήσεις διαβρώνουν τους δημοκρατικούς κανόνες και είναι αυτές που πρέπει πρώτα να επιδιώξουμε να διορθώσουμε αφού τιμωρηθεί ο τυχοδιωκτισμός του Πούτιν στην Ουκρανία».