Με τον ανασχηματισμό του υπουργικού συμβουλίου του μετά τον επαναληπτικό εκλογικό γύρο του περασμένου μήνα, ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δημιούργησε ένα πολύ ισχυρό δίδυμο με την επιλογή του υπουργού Εξωτερικών και του αρχηγού πληροφοριών. Εκτός από κολλητοί και έμπιστοι, ο Χακάν Φιντάν και ο Ιμπραήμ Καλίν, αντίστοιχα, είναι άνθρωποι με ισχυρές απόψεις και ραχοκοκαλιά που κατάφεραν να επηρεάσουν σημαντικά τον Ερντογάν, χωρίς να φαίνεται να τον επισκιάζουν, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις τον επαναφέρουν στην πραγματικότητα. Και οι δύο έχουν πραγματοποιήσει σημαντικές αποστολές, δουλεύοντας κυρίως στο παρασκήνιο, παρόλο που συμμετείχαν στις περισσότερες συναντήσεις που είχε ο Ερντογάν με ξένους ηγέτες. Ο Φιντάν ενήργησε ως ανεπίσημος σύμβουλος εθνικής ασφάλειας με διευρυμένες αρμοδιότητες και ο Καλίν ως σύμβουλος εξωτερικών υποθέσεων, με ταλέντο στο χειρισμό ευαίσθητων υποθέσεων και σαφώς μεγαλύτερη δεξιότητα σε αυτό από τον πρώην υπουργό Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου. Οι νέοι ρόλοι τους δείχνουν μια προσπάθεια του Ερντογάν να αποκαταστήσει την κλονισμένη εμπιστοσύνη της Δύσης προς αυτόν.
Ο Καλίν και ο Φιντάν ακόμη περισσότερο είναι γνωστό ότι έσβησαν πολλές σημαντικές πυρκαγιές που πυροδότησε ο ίδιος ο πρόεδρος, όπως σε σχέσεις με πολλές μοναρχίες του Κόλπου, καθώς και με το Ισραήλ και την Αίγυπτο. Οι τρεις τομείς στους οποίους ο Fidan, προηγουμένως επικεφαλής των υπηρεσιών πληροφοριών, ήταν ιδιαίτερα ικανός ήταν η ασφάλεια, η άμυνα και η εξωτερική πολιτική. Ο Καλίν, από την άλλη, ήταν σαν μια πιο μετριοπαθής εκδοχή του Ερντογάν σε σχέση με άλλες χώρες και ειδικότερα τη Δύση, παρόλο που είναι βαθιά συντηρητικός και θρησκευόμενος. Η αμερικανική του εκπαίδευση ήταν επίσης πλεονέκτημα.
Με τις αλλαγές που έκανε στην κυβέρνηση, ο Ερντογάν έψαχνε προφανώς έξω από τη χώρα, αλλά η εστίασή του ήταν κυρίως εγχώρια καθώς κατάφερε να απαλλαγεί από δύο πιθανούς μνηστήρες, τον Σουλεϊμάν Σοϊλού και τον Χουλουσί Ακάρ, πιστεύοντας πιθανώς ότι δεν ήταν τόσο πιστοί όσο θα ήθελε στην τελική ευθεία. Μια άλλη πιθανότητα είναι ότι προετοιμάζει το έδαφος για έναν διαφορετικό διάδοχο.
Αφού το κρεμάστηκε για να στεγνώσει από τον Ερντογάν, η παρουσία του Φιντάν στο τιμόνι του υπουργείου Εξωτερικών θα ανεβάσει τον ρόλο του και αναμένεται να αποκαταστήσει τις ισορροπίες με το υπουργείο Άμυνας που είχε ανατραπεί τα τελευταία χρόνια υπέρ του τελευταίου. Ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας έχει πιο δυναμική προσωπικότητα από τον υπουργό Άμυνας της και ο νέος συνδυασμός εμφανίζεται πιο σφιχτός, πιο συνεκτικός και με συγκεκριμένη άποψη. Έχοντας υπηρετήσει για περισσότερα από 13 χρόνια ως επικεφαλής της υπηρεσίας πληροφοριών, είναι σίγουρα πραγματιστής, αλλά μπορεί επίσης να είναι και σκληροπυρηνικός από τη θέση του στο πλευρό του Ερντογάν. Τα πρώτα του σχόλια μετά τον διορισμό του στο νέο του ρόλο τον έδειξαν ότι είναι υπέρμαχος του νεο-οθωμανικού οράματος του προέδρου, ενώ είναι επίσης βέβαιο ότι θα εκμεταλλευτεί τα δίκτυα επαφών του σε περιοχές όπως η Αφρική και τα Βαλκάνια. Τούτου λεχθέντος, ο Φιντάν κατανοεί τις περίπλοκες σχέσεις και τους κανόνες του παιχνιδιού εξουσίας και έχει προσαρμοστεί σε αυτούς ανάλογα. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να γνωρίζουμε τα όριά του, γιατί η Τουρκία προσπαθεί πάντα να αυξάνει τα περιθώρια ελιγμών που έχει και να αλλάζει τους κανόνες όποτε μπορεί.
Εν τω μεταξύ, ο νέος υπουργός Εξωτερικών προφανώς καλλιέργησε μηχανισμούς και επαφές εκτός Τουρκίας διαχειριζόμενος τόσες ευαίσθητες υποθέσεις και προφανώς αυτές κατά καιρούς καλλιεργήθηκαν με λιγότερο θεμιτό τρόπο. Θεωρείται ότι ήταν υπεύθυνος για τις επιχειρήσεις των τζιχαντιστικών στοιχείων όταν η Τουρκία προσπαθούσε να ανατρέψει το καθεστώς Άσαντ στη Συρία, για τη συντριβή των κουρδικών κυψελών εντός και εκτός της χώρας και για τη συμβολή στην καθιέρωση του ρόλου της Τουρκίας στη Λιβύη. Η στρατολόγηση ισλαμιστών φονταμενταλιστών ως μισθοφόρων στη Λιβύη και σε άλλα μέρη του κόσμου, καθώς και η συνεργασία και ο ανταγωνισμός με παραστρατιωτικές ομάδες, φέρουν όλα την υπογραφή του Φιντάν. Με την πάροδο των ετών, επομένως, θα έχει αναπτύξει σημαντική τεχνογνωσία στις υβριδικές επιχειρήσεις, κάτι που πρέπει να λάβουμε σοβαρά υπόψη όταν εξετάζουμε τα περίπλοκα παιχνίδια εξουσίας της Τουρκίας, τα οποία περιλαμβάνουν και αυτή τη χώρα, έναντι για παράδειγμα (αν και όχι αποκλειστικά) το θέμα των μειονοτήτων.
Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιων Υποθέσεων, αναπληρωτής καθηγητής στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος και αναλυτής διεθνών σχέσεων του Antenna TV.