Η λέξη μαστίχα υπήρχε σχεδόν σε κάθε φράση της συζήτησής μας, με το θαλάσσιο θέμα να μην μένει πολύ πίσω. «Θα ήμουν ναυτικός», παραδέχεται ο Γιάννης Μάνταλας, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Χίο του ανατολικού Αιγαίου. «Είχαμε πολλούς ναυτικούς στην οικογένεια. Κάποιος λείπει από όλες σχεδόν τις φωτογραφίες μας. Μόνο σπάνια ήταν όλοι μαζί». Ήταν μια ζωή ανάμεσα στη θάλασσα που κράτησε τους ανθρώπους του χωριστά και τη ρητίνη της γηγενούς μαστίχας της Χίου (Pistacia lentiscus), ή μαστίχας, που τους έφερε κοντά. «Είναι γνωστό για τις συγκολλητικές του ιδιότητες, τέλος πάντων», ειρωνεύεται.
Ο Μάνταλας είναι Διευθύνων Σύμβουλος της Mediterra, μιας εταιρείας που ιδρύθηκε το 2002 ως θυγατρική του Συνδέσμου Μαστιχοπαραγωγών Χίου και ιδρυτής του πρώτου Mastiha Shop στην Ελλάδα. Όταν ανέλαβε το τιμόνι της εταιρείας, ορκίστηκε να αναδείξει τη μαστίχα από τοπικό προϊόν σε εθνικό και διεθνώς αναγνωρισμένο. Διερεύνησε τρόπους για να εμπλουτίσει και να εκσυγχρονίσει τις χρήσεις του, να το αναδείξει σε επιτυχημένη ιστορία και να υποστηρίξει την έρευνα και την καινοτομία. Σήμερα λειτουργούν οκτώ Mastiha Shops σε όλη την Ελλάδα και πέντε στο εξωτερικό, όπου, ωστόσο, η λειτουργία τους σταμάτησε λόγω της πανδημίας.
Πριν από δύο χρόνια είχατε πει ότι η μαστίχα ζούσε τις μέρες της δόξας της. Είναι ακόμα αλήθεια;
Ο ρυθμός ανάπτυξης δεν μειώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας και οι εξαγωγές ευδοκιμούν. Η ζήτηση από την Ασία και τη Βόρεια Αμερική, όπου χρησιμοποιείται κυρίως στην παραγωγή φαρμακευτικών προϊόντων, υπήρξε σημαντική. Από το λανσάρισμα του πρώτου Mastiha Shop πριν από 20 χρόνια, πετύχαμε τους στόχους μας για διπλασιασμό της παραγωγής και τετραπλασιασμό της τιμής για τον καλλιεργητή. Η παραγωγή ήταν περίπου 90 με 100 τόνους στις αρχές του 2000 και τώρα είναι σχεδόν στους 220, με τη ζήτηση να είναι πάνω από 260-270 τόνους. Αναπτύσσονται οι συνθήκες για ακόμα περισσότερες φυτεύσεις στη νότια Χίο και για περισσότερους καλλιεργητές. Το χώμα μπορεί να το πάρει. Υπάρχουν μερικά ζητήματα, όπως η κατανομή των αγροτεμαχίων – άλλο είναι να έχεις 1.000 δέντρα σε 20 χωράφια και άλλο να τα έχεις όλα σε ένα. Ο πληθυσμός των δέντρων αυτή τη στιγμή είναι κοντά στο 1,5 εκατομμύριο, παρά τις πυρκαγιές, τις αναποδιές και άλλα προβλήματα.
Υπήρχαν μόνο μια χούφτα προϊόντα μαστίχας όταν ξεκινούσαμε πριν από 20 χρόνια, το πιο δημοφιλές από τα οποία –εκτός από τσίχλα– ήταν το «υποβρίχειο» επηρέασε τις αναμενόμενες επενδύσεις στο νησί, ιδιωτικές και δημόσιες. Είναι σημαιοφόρος για όποιον θέλει να επενδύσει στο νησί. Επηρέασε τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό πολλών κτιρίων, συμπεριλαμβανομένου του Ερευνητικού Κέντρου Μαστίχας, το οποίο ελπίζουμε να εγκαινιάσει σύντομα. Πρόκειται για έναν ιδιωτικό οργανισμό, κέντρο εφαρμοσμένης έρευνας, στο χωριό Καλλιμασιά, γενέτειρα του ανθρώπου που ίδρυσε τον Σύλλογο Μαστιχοπαραγωγών το 1938, Γεώργιο Σταγκούλη, μια εμβληματική προσωπικότητα. Η Χίος έχει ένα λαμπρό παρελθόν που δεν έχουμε σήμερα. Η γενιά μας πρέπει να κάνει περισσότερα.
Πώς ήταν το ταξίδι μέχρι τώρα;
Δεν ήταν εύκολο, αλλά δεν ήταν αναμενόμενο. Το να παραδεχθούμε ότι γνωρίζαμε ελάχιστα για τη μαστίχα ήταν το πρώτο βήμα. Το πιο δύσκολο ήταν να μοιραστείς τη βεβαιότητα ότι αυτή η αρνητική κατάσταση θα μπορούσε να αλλάξει. Ότι, για παράδειγμα, η μαστίχα θα μπορούσε να έχει πολύ περισσότερες χρήσεις πέρα από το υποβρύχιο ή το άρωμα του ψωμιού τσουρέκι. Έχουμε αναφορές να χρησιμοποιείται ως θεραπεία ομορφιάς από τα ελληνιστικά χρόνια. Άρχισε να χρησιμοποιείται στα καλλυντικά τον 1ο αιώνα μ.Χ., μετά εμφανίστηκε στα φάρμακα και μετά στην κουζίνα. Από τον 17ο έως τον 19ο αιώνα, η μαστίχα εμφανίστηκε σε κάθε είδους φαρμακευτικά παρασκευάσματα, τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή. Αυτές τις μέρες γίνονται εμβατήρια στην κοσμετολογία, όπως στο Mastic Spa skincare, που λανσαρίστηκε από την οικογένεια Sodi, από την ομοιοπαθητική Maria Provata και από την Benostan, η οποία έχει ιστορία στη χρήση μαστίχας και συνεχίζει να το κάνει σήμερα. Το ότι η μαστίχα είναι μοναδική είναι και ευλογία και κατάρα. Μπορείτε να σημειώσετε πρόοδο με αυτό μόνο όταν το μοιράζεστε.
Ανησυχείτε για τον ανταγωνισμό;
Γιατί να μας νοιάζει αν κάποια βιομηχανία παράγει μια σοκολάτα με μαστίχα, για παράδειγμα; Θέλουμε όσο το δυνατόν περισσότερες καλές μάρκες και, ταυτόχρονα, να συνεχίσουμε να βελτιωνόμαστε και από τη δική μας πλευρά. Αυτό που δεν μας αρέσει είναι ο αθέμιτος ανταγωνισμός, προϊόντα όπου χρησιμοποιείται μαστίχα αλλά δεν αναγνωρίζεται.
Χρειαζόμαστε μια πιο ισχυρή εκστρατεία ενημέρωσης για τη μαστίχα. Χαιρόμαστε όταν μια μεγάλη ξένη εταιρεία καλλυντικών χρησιμοποιεί τη μαστίχα ως συστατικό σε ένα από τα προϊόντα της. Ή όταν ένας κορεάτης γίγαντας αγοράζει μαστίχα για να φτιάξει συμπληρώματα διατροφής. Θα μας άρεσε ακόμη περισσότερο αν αντί να αγοράσουν τη σκόνη, αγόραζαν τα έτοιμα προϊόντα μας. Και αυτή είναι η μεγάλη πρόκληση στη γραμμή.
Η εσφαλμένη επισήμανση είναι ένα άλλο τεράστιο πρόβλημα, ειδικά στις μεγάλες ιστορικές αγορές. Σε όλη την Τουρκία, τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική θα βρείτε προϊόντα που χρησιμοποιούν ρητίνες που μοιάζουν με μαστίχα και φέρουν την ετικέτα ως το τελευταίο. Είναι κάτι που πραγματικά δεν μπορεί να ελεγχθεί, αν και κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να το κάνουμε όσο το δυνατόν πιο δύσκολο αλλάζοντας συχνά τη συσκευασία μας, ώστε να μην μπορούν να συμβαδίσουν μαζί μας. Δεν υπάρχουν πολλές επιλογές. Η μόνη πραγματική λύση είναι να εξάγουμε το τελικό προϊόν.