Μια εβδομάδα πριν από τις γενικές εκλογές στην Ελλάδα της 21ης Μαΐου, ο σύμβουλος επικοινωνίας Σταύρος Κονταξής πραγματοποίησε ένα πείραμα. Χρησιμοποιώντας το ChatGPT σχεδίασε ένα μοντέλο για μια δημοσκόπηση των δημοσκοπήσεων, εισάγοντας όλα τα διαθέσιμα αποτελέσματα της έρευνας για να δει τι είδους συμπέρασμα θα έδινε. Έχοντας ήδη υπεύθυνος, μαζί με την εταιρεία του, για την διαδικτυακή προεκλογική εκστρατεία του Κύπριου Προέδρου Νίκου Χριστοδουλίδη, δοκίμασε την ικανότητα του μοντέλου να προβλέπει το αποτέλεσμα χρησιμοποιώντας τα δεδομένα από αυτό το ψηφοδέλτιο και το βρήκε επιτυχημένο. Όταν στη συνέχεια επεξεργάστηκε τα δεδομένα από τις δημοσκοπήσεις της ελληνικής κοινής γνώμης, με έκπληξη είδε ότι οι προβλέψεις του chatbot για το ψηφοδέλτιο έδειχναν πολύ μεγαλύτερη διαφορά (15 μονάδων) μεταξύ της Νέας Δημοκρατίας και της αξιωματικής αντιπολίτευσης του ΣΥΡΙΖΑ από ό,τι είχε αναφερθεί. «Όλοι είχαμε τους ίδιους αριθμούς. απλώς επιλέξαμε να τα αναλύσουμε διαφορετικά», σημειώνει.
Η πρόβλεψη επιβεβαιώθηκε σε συζητήσεις με τρεις κορυφαίους δημοσκόπους την Παρασκευή πριν τις εκλογές. «Και οι τρεις εξέφρασαν τις επιφυλάξεις τους για το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ ψηφίζει πολύ χαμηλότερα από το αναμενόμενο. Ένας από αυτούς μάλιστα ανέφερε βαθμολογία κάτω του 20% και σχολίασε ότι οι αριστεροί είχαν επίσης δημοσκοπήσεις πολύ κάτω από το τελικό αποτέλεσμα στις εκλογές του 2019. Και οι τρεις απέδωσαν τα χαμηλά νούμερα στη σκόπιμη στρατηγική του αρχηγού του ΣΥΡΙΖΑ Αλέξη Τσίπρα να αντιταχθεί στα ευρήματα των δημοσκοπήσεων και ως εκ τούτου να ενθαρρύνει τους υποστηρικτές του να μην συμμετέχουν σε έρευνες. Πίστευαν, εν ολίγοις, ότι το δείγμα ήταν «μολυσμένο» και προσάρμοσαν τις βαθμολογίες υψηλότερα», εξηγεί ο Κονταξής.
Το πρωί της Κυριακής, 21 Μαΐου, αυτοί οι τρεις δημοσκόποι και άλλοι συνάδελφοι συγκεντρώθηκαν στα γραφεία της MRB, που φιλοξενούσε την ομάδα που παρήγαγε το exit poll, το οποίο έχει διεξαχθεί από έξι εταιρείες από το 2009. Έξω στο πεδίο, ερευνητές και οι ταμίες συγκέντρωναν ήδη δεδομένα, τα οποία ανέφεραν τηλεφωνικά στους δημοσκόπους. Αυτά τα δεδομένα αναλύθηκαν και συζητήθηκαν σε μια σειρά τακτικών συναντήσεων.
«Μια νέα παράμετρος προέκυψε σε μια από αυτές τις συναντήσεις που μας οδήγησε στο λάθος να υπερεκτιμήσουμε την απόδοση του ΣΥΡΙΖΑ», είπε στην «Καθημερινή» ένας από τους δημοσκόπους, ζητώντας να μην κατονομαστεί. «Είδαμε ότι ένας στους πέντε ψηφοφόρους αποφάσισε τι θα ψηφίσει εκείνη την ημέρα. Οι ψηφοφόροι ήταν πολιτικά πιστοί, αλλά τα τελευταία χρόνια έχουμε δει έναν αυξανόμενο αριθμό να αποφασίζει με εντελώς διαφορετικό τρόπο και την τελευταία στιγμή. Το 2019, αυτό το ποσοστό ήταν 10%. τώρα το είδαμε να σκαρφαλώνει στο 19%».
Οι δημοσκόποι ήταν μπερδεμένοι από αυτή την πρωτοφανή τάση. Λίγο περισσότερο από μία ώρα μετά το κλείσιμο των κάλπες στις 7 μ.μ., έφυγαν από το γραφείο της MRB και χωρίστηκαν για να κατευθυνθούν στους τηλεοπτικούς σταθμούς, όπου ο καθένας ήταν προγραμματισμένος να αναλύσει τα αποτελέσματα καθώς έμπαινε. «Είχαμε καταλάβει ότι κοιτάζαμε ένας πολιτικός σεισμός, απλά δεν ξέραμε πόσο δυνατός θα ήταν», είπε ο δημοσκόπος. Αυτό που τους έλειπε ήταν η συντριπτική ήττα του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς υστερούσε κατά 20 μονάδες από τη ΝΔ. Την επομένη των εκλογών, σχεδόν όλοι τους μίλησαν με ειλικρίνεια για ένα κλίμα «φόβου και εκφοβισμού» και είπαν ότι αυτό έπαιξε επίσης ρόλο στην επιφυλακτικότητα τους. Μέχρι το πρωί της Τρίτης, ο θόρυβος ήταν ότι φοβόντουσαν πολύ να δημοσιεύσουν τους πραγματικούς αριθμούς και τους είχαν «προσαρμόσει».
Αν και οι επικεφαλής των έξι εταιρειών δημοσκοπήσεων είχαν ένα απίστευτα φορτωμένο πρόγραμμα, κάθισαν σε τηλεδιάσκεψη το απόγευμα της Τρίτης και συζήτησαν τις εξελίξεις των προηγούμενων 48 ωρών. Σύμφωνα με πληροφορίες που εξασφάλισε η Καθημερινή, οι περισσότεροι εξέφρασαν ενόχληση για την εσφαλμένη αναφορά τους. «Είναι ασυνείδητο και εντελώς παράλογο να πιστεύουμε ότι είχαμε το αποτέλεσμα και δεν το δημοσιοποιήσαμε. Αυτό που είχαμε προτείνει ήταν ότι το bullying του ΣΥΡΙΖΑ είχε λειτουργήσει στους ψηφοφόρους, όχι ότι είχε λειτουργήσει σε εμάς», τόνισαν. Όπως εξήγησαν σε επιτροπή του συλλόγου τους (ΣΕΔΕΑ), ενώ είχαν δει σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο βασικών κομμάτων, είδαν και την υποεκπροσώπηση του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και πολλές απορρίψεις. «Αυτό που πήραμε από πολλούς ανθρώπους ήταν η οργή, οι κατηγορίες ότι ήμασταν τα τσιράκια ενός κακού συστήματος που προσπαθούσε να βλάψει το κόμμα τους. Πολλοί αρνήθηκαν να απαντήσουν και έκλεισαν το τηλέφωνο. Την ίδια ώρα, ο Τσίπρας ισχυριζόταν ότι πέντε στους επτά ψηφοφόρους του δεν συμμετείχαν στις κάλπες. Οπότε υποθέσαμε ότι από εκεί προέρχονταν πολλές από τις απορρίψεις και εκτιμήσαμε αναλόγως. Αυτό ήταν το κύριο λάθος που κάναμε», παραδέχονται σήμερα.
«Κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης προέκυψαν και άλλα θέματα, όπως η ύπαρξη εταιρειών «φαντάσματα» που διαδίδουν φήμες ότι ο διαγωνισμός θα ήταν αυχένας, φθάνοντας σε μόλις 30.000 ψήφους. Υπήρχαν παρόμοιες «εταιρίες» γύρω στο 2019 και διεξήχθη έρευνα από τη Βουλή, αλλά δεν κατέληξε σε τίποτα», σχολιάζουν οι δημοσκόποι. Η συνάντηση ολοκληρώθηκε με μια συμφωνία να σταματήσει η συζήτηση που είχε ξεκινήσει το βράδυ των εκλογών και να επικεντρωθεί στις δεύτερες εκλογές στις 25 Ιουνίου. «Μόλις τελειώσει, μπορούμε να κάνουμε μια πιο ισότιμη αξιολόγηση του τι πήγε στραβά», λένε.