Η ογδόντα τεσσάρων ετών Rina Revah ήταν σχεδόν τεσσάρων όταν την έστειλαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Bergen-Belsen στη βόρεια Γερμανία με τους γονείς της το 1943. Θα περνούσε εκεί τα επόμενα δύο χρόνια της παιδικής της ηλικίας και θα γινόταν μάρτυρας γεγονότων που θα έμενε μαζί της αυτή για πάντα.

«Δεν είχα ποτέ παιχνίδι, δεν είχα ποτέ κούκλα», είπε η Ρεβά από το σπίτι της στη Θεσσαλονίκη, όπου κάποτε υπήρχε μια ακμάζουσα εβραϊκή κοινότητα για αιώνες πριν από τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.

«Οι πρώτες αναμνήσεις που έχω από παιχνίδια είναι μετά τον πόλεμο, ήταν με μια κοπέλα με την οποία είχα γίνει φίλος και παίζαμε με λακκούβες με λάσπη. Φτιάχναμε μπισκότα και μπιφτέκια από λάσπη».

Ο Ρεβάχ είναι ένας από τους τελευταίους επιζώντες των 50.000 Εβραίων που ζούσαν στη Θεσσαλονίκη προπολεμικά, που τιμάται κάθε χρόνο σε τελετές γύρω στις 15 Μαρτίου, όταν το 1943 το πρώτο τρένο έφυγε από την πόλη για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Την Κυριακή, πραγματοποιήθηκε πορεία προς το μνημείο του Ολοκαυτώματος στη βόρεια ελληνική πόλη και κατατέθηκαν λουλούδια στις γραμμές του τρένου στο σταθμό.

Στο στρατόπεδο, η μητέρα της την άφηνε στην κούνια που μοιράζονταν, αλλά η Ρεβά τολμούσε να βγει έξω.

«Μια μέρα έξω από το στρατόπεδο βλέπω ένα τεράστιο, βαθύ κάρο με ξύλινα πλαϊνά πάνελ που το έσερναν άλογα. Από κάτω, δύο εργάτες πετούσαν γυμνά σώματα εργαζομένων στο κάρο», είπε.

«Κάποια στιγμή το κάρο ξεχείλισε από τα σώματα και ένας αξιωματικός με μακριές μαύρες μπότες ανέβηκε πάνω του και άρχισε να πατάει πάνω στα πτώματα για να κάνει χώρο για περισσότερα. Δεν ξέρω τι κατάλαβε ένα τετράχρονο παιδί από μια τέτοια σκηνή, αλλά θυμάμαι ότι άρχισα να κλαίω», θυμάται.

Θυμάται και την πείνα.

«Υπήρχε ένα κομμάτι ψωμί (θα έφευγα) μόνιμα σάπιο στο στόμα μου, δεν θα το κατάπινα ποτέ και (ο μπαμπάς) μου έφερνε ένα νέο κομμάτι ψωμί για να αντικαταστήσω το παλιό. Δεν ξέρω πώς επέζησα, γιατί πραγματικά δεν έφαγα ποτέ τίποτα».

Από αυτούς που απελάθηκαν, μόνο 1.950 επέστρεψαν ζωντανοί στη Θεσσαλονίκη, σύμφωνα με τον ιστότοπο της κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων των γονιών της Ρεβά, ενός σετ παππούδων και γιαγιάδων και ενός θείου. Αρκετοί άλλοι συγγενείς της χάθηκαν. Σήμερα, η εβραϊκή κοινότητα της πόλης αριθμεί περίπου 1.200.

«Μετά τον πόλεμο δεν μιλήσαμε ποτέ για το στρατόπεδο συγκέντρωσης στο σπίτι, καθόλου», είπε ο Ρεβά. «Δεν πρέπει να ξεχαστεί. Νομίζω ότι το οφείλουμε σε αυτούς τους ανθρώπους που πέθαναν».