Δύο προκλητικά επεισόδια στη Στοκχόλμη αυτόν τον μήνα έχουν ενεργοποιήσει τον Τούρκο Πρόεδρο Ταγίπ Ερντογάν ενόψει των σκληρών εκλογών και αμβλύνουν τις ελπίδες της Σουηδίας και της Φινλανδίας να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ πριν από το καλοκαίρι, λένε διπλωμάτες, αναλυτές και πολιτικοί της αντιπολίτευσης.
Ο Ερντογάν έσπευσε να θέσει το ζήτημα της επέκτασης του ΝΑΤΟ στην εσωτερική πολιτική αφού ένα αντίγραφο του μουσουλμανικού ιερού βιβλίου, του Κορανίου, κάηκε το Σαββατοκύριακο και ένα ομοίωμα του Τούρκου ηγέτη αρθρώθηκε από έναν φανοστάτη μια εβδομάδα νωρίτερα.
Τα επεισόδια, αν και δεν ήταν παράνομα στη Σουηδία, εμπόδισαν την προσπάθεια της Στοκχόλμης να κερδίσει την υποστήριξη της Άγκυρας για την προσπάθειά της να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, την οποία έκανε η Σουηδία τον περασμένο Μάιο μαζί με τη Φινλανδία ενόψει της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Για τον Ερντογάν, ήταν μια ευκαιρία να συγκεντρώσει υποστήριξη και να αποσπάσει την προσοχή από μια κρίση κόστους ζωής που βαραίνει το μυαλό των ψηφοφόρων, είπαν οι αναλυτές, με τις δημοσκοπήσεις να δείχνουν ότι θα μπορούσε να χάσει από ορισμένους προεδρικούς αμφισβητίες στις εκλογές της 14ης Μαΐου.
Αντιμετωπίζοντας τη μεγαλύτερη πολιτική δοκιμασία του εδώ και δύο δεκαετίες στην εξουσία, πήρε μια στάση που έχει αποδειχθεί αποτελεσματική στο παρελθόν – επικρίνοντας την αντιληπτή ισλαμοφοβία στην Ευρώπη και υποστήριξη για «μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων και εχθρούς του Ισλάμ» στη Σουηδία.
Οι ηγέτες της συμμαχίας της αντιπολίτευσης που επιδιώκουν να ανατρέψουν τον Ερντογάν και το ισλαμιστικές ρίζες του Κόμμα AKP προσπάθησαν αυτή την εβδομάδα να ευθυγραμμιστούν με την άποψή του και να ακολουθήσουν ακόμη πιο σκληρή γραμμή.
Η Μεράλ Ακσενέρ, ηγέτης του Κόμματος IYI, του τέταρτου μεγαλύτερου κοινοβουλίου, δήλωσε ότι θα κάνει «ένα ακόμη πιο συγκεκριμένο βήμα» και θα υποβάλει ποινική μήνυση τόσο κατά της σουηδικής κυβέρνησης όσο και κατά των δραστών της «απεχθής πράξης».
«Ο Ερντογάν και οι συνάδελφοί του θέλουν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα θέματα εξωτερικής πολιτικής γενικά για εγχώρια πολιτικά οφέλη», είπε στα μέλη του κόμματος την Τετάρτη.
Το Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης καταδίκασε επίσης τα επεισόδια στη Σουηδία και είπε ότι θα εξυπηρετήσουν την εκστρατεία επανεκλογής του Ερντογάν.
Το Κοράνι πυρπολήθηκε το Σάββατο από ακροδεξιό Δανό πολιτικό, ενώ νωρίτερα μια φιλοκουρδική ομάδα στράβωσε το ομοίωμα του Ερντογάν. Και τα δύο περιστατικά επικρίθηκαν από αξιωματούχους της σουηδικής κυβέρνησης.
Όμως ο Ερντογάν είπε αυτή την εβδομάδα ότι η Σουηδία δεν μπορούσε πλέον να περιμένει την υποστήριξη της Τουρκίας για την ένταξή της στο ΝΑΤΟ και η Άγκυρα ακύρωσε μια προγραμματισμένη τριμερή συνάντηση. Η Φινλανδία είπε ότι οι πλευρές χρειάζονται ένα «τάιμ άουτ» για μερικές εβδομάδες έως ότου «κάτσει η σκόνη».
Παιχνίδι αναμονής
Και τα 30 κράτη μέλη του ΝΑΤΟ πρέπει να εγκρίνουν νεοφερμένους.
Για να αντιμετωπιστούν οι ανησυχίες της Τουρκίας, η Σουηδία και η Φινλανδία δεσμεύτηκαν το περασμένο καλοκαίρι να τηρήσουν σκληρότερη στάση εναντίον όσων η Άγκυρα χαρακτηρίζει ως κυρίως Κούρδους «τρομοκράτες» – που φέρεται ότι συνδέονται με αυτονομιστές αγωνιστές του PKK στη νοτιοανατολική Τουρκία – που ζουν εκεί.
Η Ουάσιγκτον, η Στοκχόλμη και το Ελσίνκι ήλπιζαν ότι η Άγκυρα θα επικύρωνε τις υποψηφιότητες για το ΝΑΤΟ πριν από τις εκλογές της Τουρκίας. Αλλά αυτή η προοπτική ατονούσε ακόμη και πριν από τις διαδηλώσεις της Στοκχόλμης, δεδομένων των εκκλήσεων του Ερντογάν για δεκάδες εκδόσεις και απελάσεις που δεν επέτρεπε η σουηδική νομοθεσία.
Ο Οζέρ Σεντσάρ, πρόεδρος της δημοσκόπησης Metropoll, είπε ότι η ενίσχυση των θεμάτων εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας ενόψει των εκλογών επιτρέπει στον Ερντογάν να εδραιώσει τη βάση των ψηφοφόρων του.
«Δημιουργεί την αντίληψη ενός «ισχυρού ηγέτη» εντός της Τουρκίας», είπε. «Αν μπορείτε να αντιμετωπίσετε ένα πρόβλημα ασφάλειας, τότε οι άνθρωποι συσπειρώνονται πίσω από τον ισχυρό ηγέτη».
Τόσο οι Σουηδοί όσο και οι Φινλανδοί αξιωματούχοι αναγνώρισαν ότι η αντίδραση της Τουρκίας στις προσπάθειες ένταξής τους –και τις ανησυχίες για την ασφάλεια– είχε εγχώριες πολιτικές διαστάσεις.
«Φυσικά αισθάνονται την πίεση από τις επερχόμενες εκλογές στα μέσα Μαΐου και εξαιτίας αυτού η συζήτηση έχει γίνει κατανοητό από πολλές απόψεις στην Τουρκία», δήλωσε στο Reuters ο Φινλανδός υπουργός Εξωτερικών Πέκα Χααβίστο.
Είπε ότι η Τουρκία είναι πιθανό να επικυρώσει την ένταξη των σκανδιναβικών χωρών μετά τις προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές του Μαΐου και πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους στις 11-12 Ιουλίου.
Ωστόσο, ένας δυτικός διπλωμάτης που ζήτησε να διατηρήσει την ανωνυμία του είπε ότι το θέμα «λήφθηκε πλήρως από την εκλογική πολιτική» και ότι η επικύρωση θα μπορούσε να έρθει μέχρι τον Οκτώβριο, όταν το τουρκικό κοινοβούλιο θα συνεδριάσει εκ νέου μετά το καλοκαίρι.
Ενώ η κυβέρνηση του Ερντογάν υποστηρίζει την υποψηφιότητα των Σκανδιναβών στο ΝΑΤΟ με όρους, οι πολιτικοί του αντίπαλοι ήταν πιο υποστηρικτικοί – πριν από τα επεισόδια της Στοκχόλμης.
Η οικονομία υπερτερεί της εξωτερικής πολιτικής;
Το Κόμμα του AKP, τώρα το μεγαλύτερο, είναι πιθανό να παραμείνει ισχυρή δύναμη στο κοινοβούλιο μετά τις εκλογές, αλλά οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Ερντογάν ακολουθεί ορισμένους πιθανούς προεδρικούς αμφισβητίες, όπως ο αρχηγός του CHP Kemal Kilicdaroglu και οι δημοφιλείς δημάρχοι της Κωνσταντινούπολης και της Άγκυρας.
Ο Ερντογάν προσπάθησε να αμβλύνει τα οικονομικά δεινά των Τούρκων με την επίτευξη μεγάλης αύξησης στον κατώτατο μισθό φέτος και τη μείωση του ορίου ηλικίας για συνταξιοδότηση για εκατομμύρια, μεταξύ άλλων μέτρων δημοσιονομικής τόνωσης.
Ωστόσο, οι αναλυτές λένε ότι η οικονομία πιθανότατα θα παραμείνει ο καθοριστικός παράγοντας για τους περισσότερους ψηφοφόρους παρά για την εξωτερική πολιτική.
Ο Σινάν Ούλγκεν, διευθυντής του Κέντρου Μελετών Οικονομικής και Εξωτερικής Πολιτικής με έδρα την Κωνσταντινούπολη και πρώην διπλωμάτης, σημείωσε ότι η διεύρυνση του ΝΑΤΟ είναι ένα μη κομματικό ζήτημα.
«Αυτή τη φορά τα κόμματα της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης έχουν την ίδια θέση για το θέμα (τους Σκανδιναβούς του ΝΑΤΟ), επομένως δεν φαίνεται να είναι θέμα για την εσωτερική πολιτική», είπε.