Ορισμένα περιστατικά προσδιορίζονται σε δημόσιες έρευνες ως «παράπλευρες ζημιές». Δεν ερμηνεύονται ως μετατοπίσεις της κοινής γνώμης, όπως συμβαίνει με τις κομματικές προτιμήσεις ή τις προθέσεις ψήφου ή την αξιολόγηση της απόδοσης της κυβέρνησης και της αντιπολίτευσης. Τέτοια περιστατικά έχουν αρνητική επίδραση σε αυτό που συνήθως ονομάζουμε «περιβάλλουσα ατμόσφαιρα». Μπορούν να θεωρηθούν ότι επηρεάζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών στις αξίες και τους θεσμούς, αλλά δεν είναι τόσο εύκολο να υποδεικνύονται στοιχεία όπως το σκάνδαλο των υποκλοπών ή η περίπτωση του Ανδρέα Πάτση, ενός συντηρητικού βουλευτή που πρόσφατα αποκλείστηκε από την κυβερνώσα κοινοβουλευτική ομάδα της Νέας Δημοκρατίας. διαφορές στη δήλωση προέλευσης της περιουσίας του.

Σαν σεισμός ήρθαν οι αποκαλύψεις για το φιλανθρωπικό παιδικό ίδρυμα Κιβωτός του Κόσμου. Θα ήταν πρόωρο να εκτιμηθεί το ακριβές μέγεθός του. Η βίαιη αποεπένδυση σε έναν οργανισμό που μέχρι πρόσφατα πιστευόταν ότι έκανε εξαιρετική δουλειά στην παροχή στέγης σε κακοποιημένα παιδιά και μητέρες, δεν έρχεται χωρίς κόστος. Είναι σαν να διαλύεται ένας πυλώνας (γνήσιος ή συμβολικός, ανάλογα με την περίπτωση). Μπορεί να υπάρξει κοινωνική συνοχή χωρίς εμπιστοσύνη; Υπάρχουν μόνο λίγα πράγματα που κρατούν τις κοινότητές μας κολλημένες μεταξύ τους: οι άνθρωποι και οι δομές που χαίρουν καθολικής αποδοχής, οι οποίες επιτελούν έναν παγκοσμίως αναγνωρισμένο ρόλο, χωρίς αστερίσκους. Και όταν αυτά απομυθοποιούνται, αποκαλύπτοντας μια διαφορετική, σκοτεινή πλευρά, τότε η ζημιά δεν είναι ποτέ τοπική.

Η απογοήτευση, που ενισχύεται πάντα ηθελημένα από τα μέσα ενημέρωσης και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθιστά πιο δύσκολη τη διεξαγωγή μιας αντικειμενικής αξιολόγησης. Δεν βοηθά στην επούλωση μιας πληγής που προκαλείται ακόμα κι αν αυτό το περιστατικό δεν φαίνεται να μας επηρεάζει άμεσα με τον τρόπο που επηρεάζουν άλλα πράγματα, όπως η οικονομία, η ενέργεια ή η απασχόληση.

Οι ηθικοί κλονισμοί είναι αργοί. Η υποκρισία και η απάτη που προέρχονται από ανθρώπους «πέρα από κάθε υποψία» αποτελούν πολύ ισχυρό σοκ. Είναι πολύ δύσκολα στην πέψη και αφήνουν λεκέ σε πολλές πτυχές
της δημόσιας ζωής.

Μια πρόσφατη δημοσκόπηση της Metron Analysis περιείχε μια μάλλον ασυνήθιστη ερώτηση: «Ας φανταστούμε τον κόσμο ως μια πόλη που προστατεύεται από ένα κάστρο που περιβάλλεται από μια έρημο. Υπάρχουν άνθρωποι που προστατεύονται πίσω από τα τείχη του κάστρου και άνθρωποι έξω από αυτό. Πού θα τοποθετούσατε τον εαυτό σας; Μέσα ή έξω από το κάστρο;» Το 52% των ερωτηθέντων είπε «έξω» από το κάστρο, ενώ το 45 τοις εκατό είπε «μέσα». Με άλλα λόγια, αυτοί που νιώθουν ότι έχουν «μείνει εκτός παιχνιδιού» ή απροστάτευτοι είναι η πλειοψηφία.

Αυτή η αίσθηση εξαρτάται μόνο από την οικονομία; Οι τρύπες στο κύτος μιας κιβωτού επηρεάζουν μόνο αυτούς που βρίσκονται στο πλοίο;