Ο σεισμός μεγέθους 7,8 βαθμών της Δευτέρας στο Γκαζιαντέπ της Τουρκίας είναι ο ισχυρότερος στην Ανατολική Μεσόγειο τα τελευταία 100 χρόνια. Περίπου εννέα ώρες αργότερα, ακολούθησε ένας δεύτερος σεισμός μεγέθους 7,5 βαθμών και φαίνεται ότι εξακολουθούν να υπάρχουν αντίθετες απόψεις για το αν επρόκειτο για μετασεισμό ή για «νέο» σεισμό. Και οι δύο σεισμοί σημειώθηκαν σε μικρό εστιακό βάθος περίπου 11 χιλιομέτρων. Ο μεγαλύτερος σεισμός που γνωρίζουμε στην Τουρκία από καταγραφές οργάνων έγινε το 1939. Στην Ελλάδα, ο μεγαλύτερος σεισμός των τελευταίων 100 ετών έγινε στην Αμοργό το 1956, με μέγεθος 7,5 Ρίχτερ.
Αν αναλογιστεί κανείς ότι το κάστρο στο Γκαζιαντέπ χτίστηκε από τον Ιουστινιανό, έπεσε και ξαναχτίστηκε, σύμφωνα με πληροφορίες, τέσσερις φορές, τότε μπορεί να εκτιμήσει περίπου ότι τέτοιοι μεγάλοι σεισμοί μπορεί να συμβαίνουν κάθε 400 χρόνια. Το συγκεκριμένο ρήγμα που έσπασε τη Δευτέρα δεν φαίνεται να έχει προκαλέσει μεγάλους σεισμούς εδώ και τουλάχιστον 120 χρόνια, δηλαδή στην περίοδο οργάνων.
Το 1999, ένας σεισμός 7,6 Ρίχτερ στον κόλπο του Izmit λίγο έξω από την Κωνσταντινούπολη σκότωσε περίπου 18.000 ανθρώπους και προκάλεσε τσουνάμι 2 μέτρων. Φοβάμαι ότι οι σεισμοί της Δευτέρας θα έχουν πολλά περισσότερα θύματα και ίσως να μην μάθουμε ποτέ τον ακριβή αριθμό, γιατί ολόκληρες οικογένειες έχουν σκοτωθεί. Γνωρίζουμε ήδη ότι περίπου 5.000 σπίτια και πολυκατοικίες έχουν καταρρεύσει. Μετρώντας κατά μέσο όρο πέντε άτομα ανά κατοικία, οι αριθμοί γίνονται ασύλληπτοι. Πολλές χιλιάδες άλλα κτίρια δεν είναι πλέον κατοικήσιμα.
Τα περισσότερα από τα βίντεο που δείχνουν καταρρεύσεις κτιρίων γυρίστηκαν κατά τη διάρκεια του δεύτερου σεισμού, ο μεγαλύτερος εκ των οποίων σημειώθηκε κατά τη διάρκεια της νύχτας. Και οι δύο σεισμοί δείχνουν μια σημαντική μετασεισμική ακολουθία, με σεισμούς μεγαλύτερους από 6,3. Χιλιάδες άλλοι θα επηρεαστούν.
Η διαχείριση κρίσεων είναι εξαιρετικά δύσκολη, οι σεισμοί έχουν επηρεάσει άμεσα περίπου 10 εκατομμύρια ανθρώπους, με δεκάδες χιλιάδες άστεγους και τραυματίες. Οι επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης θα διαρκέσουν αρκετές ημέρες και στη συνέχεια θα βρούμε τον κατά προσέγγιση διόδιο. Ήδη έχουν αναπτυχθεί 13.000 διασώστες, 315 οχήματα και 600 γερανοί. Δύο μεγάλα τοπικά νοσοκομεία έχουν καταρρεύσει, ενώ λειτουργούν τρία νεότερα νοσοκομεία. Κάνει τσουχτερό κρύο και οι 20.000 σκηνές που έχουν ήδη αποσταλεί δεν είναι αρκετές, αν και είμαι βέβαιος ότι θα σταλούν κι άλλες. Η κατάσταση στη Συρία μπορεί να είναι πολύ χειρότερη από ό,τι στην Τουρκία, αλλά οι πολιτικές διαφορές μεταξύ τους δεν αφήνουν περιθώρια αισιοδοξίας για αλληλοβοήθεια. Ακόμη χειρότερα, τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι διασώστες δεν είχαν φτάσει σε μερικές απομονωμένες περιοχές.
Σε βίντεο survivor από το Γκαζιαντέπ βλέπουμε γειτονικά κτίρια με τελείως διαφορετική συμπεριφορά κατά την ανακίνηση. Σκεφτείτε ότι οι επιταχύνσεις του εδάφους δεν έφτασαν αυτές του καταστροφικού σεισμού στο Κράιστσερτς της Νέας Ζηλανδίας το 2011. Στην Ελλάδα, στα ΜΜΕ γίνεται μεγάλη συζήτηση για την ποιότητα κατασκευής στη γειτονική χώρα ή για κακή σχεδίαση , ή αστοχία υλικών. Η Τουρκία διαθέτει παγκόσμιας κλάσης οικοδομικούς κώδικες, οι οποίοι, όπως και στην Ελλάδα, αναβαθμίστηκαν μετά τους σεισμούς του 1999 στο Izmit και στην Αθήνα. Επιπλέον, τα τρία νεότερα νοσοκομεία κοντά στο επίκεντρο, που κατασκευάστηκαν την τελευταία δεκαετία, συνέχισαν να λειτουργούν και δεν υπέστησαν ζημιές. Σε πολλές χώρες, η επιβολή των οικοδομικών κωδίκων και η μετασκευή συχνά επαφίεται στον επαγγελματισμό των μηχανικών και στην κοινή λογική των ιδιοκτητών ή των αγοραστών – δεν είναι συγκεκριμένη χώρα. Είμαι βέβαιος ότι τα διδάγματα από αυτό το συμβάν θα βοηθήσουν στη βελτίωση των κωδικών παγκοσμίως.
Υποθέτοντας ότι δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές στις συνθήκες του εδάφους, οι διαφορετικές αποκρίσεις των γειτονικών κτιρίων μας θυμίζουν σημεία αιχμής σε ανθρωπογενή και φυσικά συστήματα, όπως οι κατασκευές και το κλίμα. Όταν ένα σύνθετο σύστημα οδηγείται πέρα από ένα σημείο καμπής, τότε οι συνέπειες μπορεί να είναι αρκετά απρόβλεπτες, ακόμη περισσότερο από τις επιπτώσεις του σεισμού που μόλις βιώσαμε. Η επιβολή των οικοδομικών κανονισμών και η εκπαίδευση του κοινού σχετικά με τους κινδύνους της διαβίωσης σε κτίρια που ενδέχεται να μην έχουν αναβαθμιστεί στους πιο πρόσφατους κώδικες θα βοηθούσε ίσως στο να υπάρξουν λιγότερα θύματα. Η κοινή λογική και ολόκληρη η επιστημονική κοινότητα μας προτείνει πόσο σκληρά πρέπει να εργαστούμε τόσο ως παγκόσμια κοινότητα όσο και ως άτομα με τις καθημερινές μας επιλογές να μην υπερβούμε τον στόχο κλιματικής ουδετερότητας για το 2050, όπως συμφωνήθηκε από 196 χώρες στο Παρίσι το 2016. Αυτό θα βοηθήσει περιορίσει την παγκόσμια μέση άνοδο της θερμοκρασίας κατά 1,5 βαθμό και σώσε μας από συνέπειες και χιλιάδες φορές χειρότερες από ό,τι βίωσε τραγικά η Γκαζιαντέπ.
Ο Κώστας Συνολάκης είναι ακαδημαϊκός, καθηγητής στη Σχολή Μηχανικών Viterbi του Πανεπιστημίου της Νότιας Καλιφόρνια και πρόεδρος της Ελληνικής Εθνικής Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή.