Είκοσι επτά χρόνια έχουν περάσει από την κρίση των Ιμίων, ωστόσο είναι ένα περιστατικό που παραμένει βαθιά χαραγμένο στη συλλογική συνείδηση. Είναι μια ανοιχτή πληγή από τη μια και, από την άλλη, μια διαρκής πηγή θεωριών συνωμοσίας και προφητειών για το τι θα συμβεί αν… Αυτό που έχει σημασία όμως είναι αν μάθαμε κάτι από εκείνη τη μοιραία νύχτα και αν μας έμαθε να χειριζόμαστε οι συνεχείς εκρήξεις της έντασης με την Τουρκία.
Αυτό που μας δίδαξαν πρώτα από όλα τα Ίμια είναι ότι δεν πρέπει να παίζουμε με τις ένοπλες δυνάμεις. ότι η ύπαρξη ενός ή δύο ανεπαρκών αξιωματικών σε βασικές θέσεις μπορεί να έχει βαρύ τίμημα. Είναι αλήθεια ότι από το 1996 και μετά, τέτοιοι διορισμοί για καθαρά πολιτικούς ή άλλους συμπαθητικούς λόγους ήταν ελάχιστοι.
Ένα άλλο μάθημα που μάθαμε είναι πώς μια κρίση μπορεί να κλιμακωθεί χωρίς κανένα απολύτως σχέδιο, απλά επειδή όλα αρχίζουν να λειτουργούν με αυτόματο πιλότο: «Οι Τούρκοι έστειλαν δύο πλοία, ας στείλουμε τρία», «Τούρκοι δημοσιογράφοι έβαλαν μια σημαία, ας στείλουμε κάποιον εκεί να την κατεβάσει και αντικαταστήστε το με το δικό μας». Έχει γίνει πλέον δεύτερη φύση για διπλωματικούς και στρατιωτικούς αξιωματούχους να σταθμίζουν κάθε κίνηση προσεκτικά πριν λάβουν οποιεσδήποτε αποφάσεις. Έχει τεράστια διαφορά, για παράδειγμα, αν σε ένα συγκεκριμένο περιστατικό εμπλέκεται η ακτοφυλακή ή το ναυτικό. Η κουλτούρα της αποφυγής μιας απρογραμμάτιστης κλιμάκωσης έχει εδραιωθεί τόσο πολύ που νεότεροι αξιωματούχοι τοποθετούνται ως φίλτρο για θερμόαιμους πολιτικούς και αξιωματικούς που μπορεί να αποφασίσουν να κλιμακώσουν την ελληνική αντίδραση σε μια τουρκική κίνηση χωρίς να περάσουν από τα κατάλληλα κανάλια.
Το τρίτο μάθημα που μάθαμε από τα Ίμια είναι ότι όλοι οι βασικοί παίκτες που θα κληθούν να πάρουν μια απόφαση πρέπει να γνωρίζουν ακριβώς τι έχουν να κάνουν, τι ορίζουν οι κανόνες εμπλοκής και τι είναι ικανή η χώρα. Σε μια σοβαρή χώρα, θα συγκεντρώνονταν όλοι σε τακτά χρονικά διαστήματα και θα εκτελούσαν προσομοιώσεις των διαφορετικών σεναρίων. Και, ναι, ας μην ξεχνάμε πόσο σημαντικό είναι να βρίσκονται όλοι στην ίδια σελίδα και να μην παρεμποδίζονται από προσωπικές ή θεσμικές αντιπαλότητες που μπορεί να θολώσουν την κρίση τους και να υπονομεύσουν το κλίμα εμπιστοσύνης που είναι τόσο σημαντικό σε κάθε ιστορική λήψη αποφάσεων . Είδαμε τι έγινε στην κρίση των Ιμίων όταν οι βασικοί παίκτες έπαψαν να εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον και αγνοήθηκαν οι βασικοί κανόνες διαχείρισης κρίσεων.
Σίγουρα έχουμε μεγαλώσει από το 1996. Οι θεσμοί μας μπορεί να συνεχίσουν να είναι κάπως αδύναμοι και δεν καταφέραμε να δημιουργήσουμε ένα Συμβούλιο Εθνικής Ασφάλειας που θα έπρεπε να έχει μια χώρα όπως η Ελλάδα, αλλά μάθαμε πολλά. Το πιο σημαντικό, μάθαμε τη σημασία της αντιμετώπισης μιας κρίσης προτού κλιμακωθεί, προτού φτάσει στο απροχώρητο.