Ο Hameed Iqbal Bhatti είχε ευημερήσει πάνω από δύο δεκαετίες εργαζόμενος στη Σαουδική Αραβία, αλλά μετά την επιστροφή του στο Πακιστάν πριν από τρία χρόνια, άρχισε να απελπίζεται.

Η οικονομία είχε υποφέρει από την πανδημία και η επιχείρηση εστιατορίων του έκλεισε. Με τις λεωφόρους εργασίας να στερεύουν και τον υψηλό πληθωρισμό να τρύπα στον προϋπολογισμό του, ο 47χρονος συγκέντρωσε 7.600 δολάρια για έναν διακινητή για να τον μεταφέρει λαθραία στην Ευρώπη, όπου ήλπιζε να ξαναφτιάξει τη ζωή που είχε κάποτε, τον αδερφό του Muhammad Sarwar. Ο 53χρονος Μπάτι είπε στο Reuters.

«Μου είπε ότι θα ξεκινούσε από την αρχή για το μέλλον των παιδιών του και τη ζωή που ήθελε για αυτά», είπε ο πρεσβύτερος Bhatti στο σπίτι της οικογένειας στο Κασμίρ που διοικείται από το Πακιστάν.

Ένα σκάφος που έφυγε από τη Λιβύη μεταφέροντας τον νεότερο Bhatti και εκατοντάδες άλλους βυθίστηκε στα ανοιχτά της Ελλάδας την περασμένη εβδομάδα, σε μια από τις πιο θανατηφόρες μεταναστευτικές καταστροφές των τελευταίων ετών. Αγνοείται και θεωρείται νεκρός, σύμφωνα με τον αδερφό του, τονίζοντας τους κινδύνους που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι που επιδιώκουν να εισέλθουν παράνομα στην Ευρώπη.

Οι Πακιστανοί πραγματοποιούν αυτά τα ταξίδια σε αυξανόμενους αριθμούς τους τελευταίους μήνες λόγω της οικονομικής κρίσης της χώρας, σύμφωνα με περισσότερους από δώδεκα μετανάστες και τους συγγενείς τους, ειδικούς και στοιχεία που εξέτασε το Reuters.

Η οικονομία των 350 δισεκατομμυρίων δολαρίων του Πακιστάν βρίσκεται σε κατάρρευση, με τον πληθωρισμό στο ρεκόρ 38%. Η ραγδαία υποτίμηση του νομίσματος και το εξωτερικό έλλειμμα οδήγησαν την κυβέρνηση να υιοθετήσει δραστικά μέτρα το περασμένο έτος για να αποφύγει την χρεοκοπία.

Αλλά μαζί με αυτό ήρθε ένα τεράστιο πλήγμα στην ανάπτυξη και τις θέσεις εργασίας. Ο βιομηχανικός τομέας, ο οικονομικός κινητήρας του Πακιστάν, συρρικνώθηκε προσωρινά σχεδόν κατά 3% το τρέχον οικονομικό έτος – ανησυχητικό για ένα έθνος 230 εκατομμυρίων με περισσότερους από 2 εκατομμύρια νεοεισερχόμενους στο εργατικό δυναμικό ετησίως.

Τα επίσημα στοιχεία για την ανεργία δεν έχουν δημοσιευτεί εδώ και δύο χρόνια. Ο Hafeez Pasha, πρώην υπουργός Οικονομικών και οικονομολόγος γνωστός για το έργο του στο εργατικό δυναμικό του Πακιστάν, έθεσε το ποσοστό ανεργίας σε ένα ρεκόρ «11-12%, συντηρητικά».

Το υπουργείο Πληροφοριών του Πακιστάν δεν απάντησε σε ερωτήσεις του Reuters σχετικά με οικονομικούς παράγοντες που τροφοδοτούν τη μετανάστευση.

Ωθήθηκε στο χείλος

Οι 102.000 εντοπισμοί παράτυπων μεταναστών στα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης μεταξύ Ιανουαρίου και Μαΐου ήταν 12% υψηλότεροι από πέρυσι και οι περισσότεροι από το 2016, σύμφωνα με τον Frontex, την υπηρεσία συνοριακής και ακτοφυλακής του μπλοκ.

Οι διελεύσεις της κεντρικής Μεσογείου μέσω της Λιβύης, κυρίως προς την Ιταλία και την Ελλάδα, σχεδόν διπλασιάστηκαν, αντιπροσωπεύοντας περίπου το ήμισυ του συνόλου. Επί του παρόντος, οι Πακιστανοί είναι η Νο. 3 υπηκοότητα που είναι εγγεγραμμένη στην Ιταλία προερχόμενοι από τη Λιβύη, μετά τους Αιγύπτιους και τους Μπαγκλαντές, δήλωσε εκπρόσωπος της Frontex στο Reuters σε ένα email.

Από τις ανιχνεύσεις φέτος έως τον Μάιο, οι 4.971 ήταν από το Πακιστάν, ρεκόρ για τη χώρα στη διαδρομή της κεντρικής Μεσογείου σε ένα μόνο έτος, σύμφωνα με στοιχεία της Frontex που χρονολογούνται από το 2009.

Το Πακιστάν τήρησε τη Δευτέρα ημέρα πένθους μετά την τελευταία καταστροφή με σκάφος. Τουλάχιστον 209 Πακιστανοί πιστεύεται ότι επέβαιναν στο πλοίο, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία που βασίζονται σε πληροφορίες που δόθηκαν από συγγενείς.

Ακόμη και πριν από τη βύθιση της περασμένης εβδομάδας, πολλοί Πακιστανοί είχαν χαθεί στη Μεσόγειο φέτος.

Ο Muhammad Nadeem, 38 ετών, επέβαινε σε ένα σκάφος που βυθίστηκε στα ανοιχτά της Λιβύης τον Φεβρουάριο, σκοτώνοντας περισσότερους από 70.

Ο Nadeem, από την ανατολική πόλη Gujrat, είχε τρία παιδιά και συντηρούσε επίσης τη μικρότερη αδερφή και τη μητέρα του. Εργαζόταν ως πωλητής σε ένα κατάστημα επίπλων, αλλά οι μισθοί του ήταν μέτριοι και ο αυξανόμενος πληθωρισμός είχε κάνει την κατάστασή τους επισφαλή, σύμφωνα με τη μητέρα του, Kosar Bibi.

«Συνήθιζα να τα βγάλουμε πέρα, μπορούσε να ταΐσει την οικογένειά του. Αλλά ήταν αδύνατο», είπε στο Reuters στο στενό τρίχωρο σπίτι τους όπου μένουν επτά άνθρωποι.

Η Bibi είπε ότι ο γιος της πλήρωσε κάποιον που γνώριζε για να κανονίσει το ταξίδι στην Ιταλία, μέσω Λιβύης.

«Είπε, «Μητέρα, οι συνθήκες μας θα βελτιωθούν». Είπε ότι θα με έστελνε να κάνω Χατζ, θα παντρευόταν την αδερφή του», θυμάται η Μπίμπι.

Οι περισσότεροι που κάνουν το ταξίδι είναι ανειδίκευτοι ή εργάτες και είναι δύσκολο για αυτούς να αποκτήσουν βίζα εργασίας, δήλωσε στο Reuters η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Ερευνών του Πακιστάν (FIA). Αλλά ζώντας λιτά στην Ευρώπη μπορούν να εξοικονομήσουν και να στείλουν χρήματα στο σπίτι – μια προοπτική που έγινε πιο ελκυστική από την υποτίμηση της ρουπίας του Πακιστάν κατά 35% έναντι του ευρώ και του δολαρίου τους τελευταίους 18 μήνες.

«Όπως είναι η κατάσταση εδώ αυτή τη στιγμή, οι άνθρωποι πιστεύουν ότι το ξένο νόμισμα αυξάνεται σε αξία, οπότε ό,τι κερδίζουν θα πολλαπλασιάζεται όταν το στέλνουν πίσω», δήλωσε ο Sarwar Warraich, στέλεχος της FIA με έδρα το Gujrat.

Δέλεαρ της δουλειάς στο εξωτερικό

Ο Nadeem έπρεπε απλώς να κοιτάξει γύρω από την περιοχή του για να δει τι μπορεί να προσφέρει η Ευρώπη.

«Είδε φίλους και ανθρώπους στη γειτονιά του να είχαν φύγει. Είδε ότι ήταν επιτυχημένοι και ήλπιζε ότι ο Θεός θα τον έκανε επίσης επιτυχημένο», είπε ο ξάδερφος του Nadeem, Muhammad Zubair.

Λίγα χιλιόμετρα από το σπίτι του Nadeem, ο Muhammad Nazim έχτιζε ένα πολυώροφο εξοχικό σπίτι στο Gujrat όταν το Reuters επισκέφθηκε την άνοιξη. Ο Ναζίμ, 54 ετών, είπε ότι ζούσε στην ιταλική πόλη Φεράρα, έχοντας μια κατασκευαστική επιχείρηση, αλλά επισκεπτόταν το Πακιστάν.

«Τα σπίτια μας είναι χτισμένα (στην Ιταλία) επίσης, μένουμε εκεί, αλλά ο λόγος που τα χτίσαμε στο Πακιστάν είναι ότι ερχόμαστε εδώ με τα παιδιά μας μετά από ένα ή δύο χρόνια για να περάσουμε μερικούς μήνες και να χαλαρώσουμε», είπε ο Ναζίμ.

«Εδώ στο Gujrat, τουλάχιστον ένα άτομο από κάθε νοικοκυριό βρίσκεται στο εξωτερικό, είτε στην Ευρώπη είτε στις αραβικές χώρες.

Ο Ναζίμ, ο οποίος είπε ότι μπήκε παράνομα στην Ευρώπη μέσω Τουρκίας τη δεκαετία του 1990 και τελικά απέκτησε άδεια διαμονής, είπε ότι κατανοούσε γιατί οι άνθρωποι ήθελαν να φύγουν από το Πακιστάν. «Τι μπορεί να κάνει ένας φτωχός», είπε. «Οι συνθήκες της χώρας είναι τώρα έτσι».

Μεταξύ των νεκρών στο άτυχο σκάφος του Nadeem ήταν και ο Muhammad Ali, 21 ετών, από το Bhojpur, στην περιοχή Gujrat.

«Ακόμη και η μορφωμένη τάξη έχει πολλά προβλήματα να βρει δουλειά» στο Πακιστάν, είπε στο Reuters ο ξάδερφος του Ali, Anish Raza, στο σπίτι της οικογένειάς τους. «Οι επιθυμίες ενός ανθρώπου τον κάνουν απελπισμένο».

Απέναντι από τη λωρίδα, ο Χατζί Ηλίας, 70 ετών, έχτιζε ένα ανακτορικό σπίτι. Ο Ilyas, ο οποίος έχει τέσσερα οχήματα, συμπεριλαμβανομένου ενός εισαγόμενου SUV και δύο τρακτέρ, είπε ότι τρεις από τους γιους του είχαν φύγει παράνομα στο εξωτερικό, δύο στην Ισπανία.

«Όσοι παίρνουν χρήματα από το εξωτερικό, μπορούν να επιβιώσουν», είπε ο Ilyas, φουσκώνοντας τον ναργιλέ του.

Η FIA είπε ότι είχε καταργήσει τις μη εξουσιοδοτημένες διελεύσεις των συνόρων του Πακιστάν, αλλά σημείωσε ότι πολλοί που επιδιώκουν να εισέλθουν παράνομα στην Ευρώπη αναχωρούν με έγκυρες βίζες για την Τουρκία ή τη Λιβύη πριν προχωρήσουν.

Περιορισμένα στοιχεία που μοιράστηκε το πρακτορείο στο Reuters έδειξαν ότι 401 άτομα συνελήφθησαν να περνούν παράνομα τα σύνορα του Πακιστάν το πρώτο τετράμηνο του 2023, αύξηση περίπου 50% σε σχέση με πέρυσι, ενώ 15.371 απελαθέντες επαναπατρίστηκαν την ίδια περίοδο, κυρίως από την Τουρκία και την Ελλάδα.

‘Φτου κι απ’την αρχή’

Με τα συναλλαγματικά αποθέματα να καλύπτουν εισαγωγές λιγότερο από ένα μήνα, το Πακιστάν κινδυνεύει να ξεμείνει από χρήματα. Ένα πρόγραμμα του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου λήγει αυτόν τον μήνα και η κυβέρνηση θα πρέπει να μπει σε ένα νέο πρόγραμμα εντός του ημερολογιακού έτους διαφορετικά θα αντιμετωπίσει πιθανή χρεοκοπία.

Το Πακιστάν είναι ο κορυφαίος εξαγωγέας εργατικού δυναμικού και τα εμβάσματα έχουν βοηθήσει να διατηρήσει τη χώρα όρθια. Σχεδόν 830.000 άτομα εγγράφηκαν ως εργαζόμενοι στο εξωτερικό πέρυσι, ο υψηλότερος από το 2016, δείχνουν τα επίσημα στοιχεία.

Ωστόσο, οι ευκαιρίες νόμιμης μετανάστευσης είναι περιορισμένες και πολλοί μετανάστες κάνουν ρυθμίσεις μέσω πρακτόρων που συχνά παρουσιάζουν την παράτυπη μετανάστευση ως πιο γρήγορο, φθηνότερο ή τον μόνο τρόπο για να φτάσουν στην Ευρώπη, σύμφωνα με το Migrant Resource Centre, έναν οργανισμό που χρηματοδοτείται από την ΕΕ που παρέχει πληροφορίες και συμβουλές στους μετανάστες.

Ένας που ακολούθησε αυτή τη διαδρομή ήταν ο Israr Mirza, 29 ετών, ο οποίος είπε ότι ήταν αρκετά απελπισμένος ώστε να ρισκάρει το ταξίδι στη Δύση, αφού απολύθηκε πέρυσι από τη δουλειά του σε ένα εργοστάσιο κλωστοϋφαντουργίας στη Λαχόρη.

«Οι τοπικές δουλειές όταν ήταν διαθέσιμες δεν με πλήρωναν αρκετά για να συντηρήσω τη γυναίκα μου, τα τρία παιδιά και τον πατέρα μου, που πάσχει από καρκίνο», είπε.

Ο Μίρζα που είχε σπουδές στο πανεπιστήμιο πήρε δάνειο, αγόρασε αεροπορικό εισιτήριο για την Τουρκία και πλήρωσε έναν λαθρέμπορο που κανόνισε το πέρασμά του μέσω ξηράς στην Ελλάδα τον Σεπτέμβριο. Τα κατάφερε, αλλά συνελήφθη και στάλθηκε πίσω στην Τουρκία, στη συνέχεια κρατήθηκε και τελικά απελάθηκε στο Πακιστάν, όπου διηγήθηκε τη δοκιμασία στο Reuters στο αεροδρόμιο του Ισλαμαμπάντ τον Μάρτιο.

«Δεν ξέρω αν είμαι χαρούμενος που επέστρεψα ζωντανός», είπε. «Έχω επιστρέψει στην αρχή, χωρίς εισόδημα και τώρα δάνεια για να πληρώσω».