Σήμερα είναι η Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων. Είναι επίσης η ημέρα της ανθρωπιστικής στάσης για πολιτικούς ηγέτες, θρησκευτικές ομάδες, διεθνείς οργανισμούς και διάφορους φιλάνθρωπους που στέλνουν τα συνηθισμένα «μηνύματα» υποστήριξης και συμπαράστασης. Οι αριθμοί, που αγαπάμε τόσο πολύ όταν μας μεταφέρουν την αλήθεια που μας βολεύει περισσότερο, δίνουν μια εικόνα τραγωδίας, και είναι το είδος της τραγωδίας όπου δεν υπάρχει κάθαρση στην τελική σκηνή. Δεν υπάρχει deus ex machina να έρθει και να σώσει τη μέρα, να λύσει τα προβλήματα των ανθρώπων με δίκαιο τρόπο. Και κανένας ανθρώπινος μηχανισμός δεν φαίνεται ικανός να ανατρέψει την πορεία της ιστορίας και να σταματήσει τους πολέμους – διεθνείς και εμφύλιους – την καταστολή της ελευθερίας με βάρβαρες ή πιο εξελιγμένες μεθόδους, την τερατώδη άνοδο των ανισοτήτων μεταξύ των χωρών και μεταξύ των κατοίκων της ίδιας χώρας, την ταχεία επέκταση της φτώχειας ακόμη και σε χώρες που φαίνονται φαινομενικά ευκατάστατες, το κλίμα και η γενικότερη περιβαλλοντική κρίση.
Αυτό δεν είναι το υλικό κάποιου έργου απεριόριστης δυστοπικής επιστημονικής φαντασίας, αλλά η πραγματικότητα που βιώνουν δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο. Σύμφωνα με στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR), ο αριθμός των ανθρώπων που εκτοπίστηκαν βίαια λόγω «τραύματος, βασανισμού ή απειλής σύγκρουσης, δίωξης, ανασφάλειας ή παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων», έφτασε τα 103 εκατομμύρια το πρώτο εξάμηνο του 2022. Από αυτούς, τα 32,5 εκατομμύρια ήταν πρόσφυγες. Στα τέλη του 2021, ο αριθμός των αναγκαστικά εκτοπισμένων παιδιών έφτασε τα 36,5 εκατομμύρια. Και με στατιστική ακρίβεια: Καθ’ όλη τη διάρκεια του πρώτου εξαμήνου του 2022, ένας στους 77 ανθρώπους σε αυτόν τον μικροσκοπικό πλανήτη μας έπρεπε να εγκαταλείψει την εστία και το σπίτι για να επιβιώσει και, όπου ήταν δυνατόν, να έχει ένα βασικό βιοτικό επίπεδο.
Και εδώ είναι ένας άλλος αριθμός που αφορά τη δική μας «γειτονιά»: Από το 2014 και μετά, περίπου 27.000 άνθρωποι πέθαναν διασχίζοντας τη Μεσόγειο, την πιο θανατηφόρα διαδρομή μεταναστών. Φυσικά φταίνε αυτά τα άπληστα καθάρματα που διοικούν τις ρακέτες του λαθρεμπορίου ανθρώπων. αλλά δεν ευθύνονται για τις πολιτικές «αποτροπής» ή τους διάφορους τοίχους και φράχτες. Ούτε μπορούμε να τους κατηγορήσουμε για χώρες που διαλύονται στο όνομα της δημοκρατίας και του ανθρωπισμού ή που αφαίμαξαν τους φυσικούς πόρους τους (ακόμα και τους αρχαιολογικούς τους θησαυρούς) από «πολιτισμένους» επενδυτές. Υπάρχει μια εντελώς διαφορετική κατηγορία καθάρματα που ευθύνονται για αυτά τα δεινά. Και για αυτούς, η Μεσόγειος είναι η λεκάνη όπου πλένουν τα χέρια τους από την ευθύνη. Και δεν είναι μικρό μπολ με νερό όπως είχε ο Πόντιος Πιλάτος.