Ο τέταρτος γύρος του Στρατηγικού Διαλόγου ΗΠΑ-Ελλάδας στην Αθήνα αυτή την εβδομάδα ήταν από κάθε άποψη ένα ακόμη θετικό βήμα προς μια εμβάθυνση της στρατηγικής σχέσης. Χάρη στις διαδοχικές κυβερνήσεις τόσο στην Ελλάδα όσο και στις Ηνωμένες Πολιτείες, στο έργο διαδοχικών Ελλήνων και Αμερικανών πρεσβευτών καθώς και στην προσοχή και τη νομοθετική κατεύθυνση που δόθηκε σε αυτή τη συμμαχία από το Κογκρέσο των ΗΠΑ, η σχέση μεταξύ Αθήνας και Ουάσιγκτον είναι πολύ μπροστά από αυτό που θα έκανε κανείς έχουν προβλέψει πότε ο Άντονι Μπλίνκεν αποχώρησε από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ στο τέλος της διακυβέρνησης Ομπάμα.
Αλλά το κατάλληλο σημείο αναφοράς για αυτή τη σχέση δεν θα έπρεπε να είναι το ταξίδι του Προέδρου Ομπάμα στην Ελλάδα το 2016, αλλά το ταξίδι του υπουργού Εξωτερικών Μάικ Πομπέο το 2020. Ενώ παρακολουθούσα τον υπουργό Blinken να φεύγει από την Αθήνα, ήταν αδύνατο να μην σκεφτώ το τραγούδι από το διαφημιστικό «Be Like Mike», με τον Μάικλ Τζόρνταν.
Πριν ξεκινήσουν όλα τα ουρλιαχτά για την πρόοδο που αγνοώ, επιτρέψτε μου να είμαι σαφής: Η κυβέρνηση Μπάιντεν συνέχισε να χτίζει αυτή τη στρατηγική σχέση και τη διατήρησε προς τη σωστή κατεύθυνση. Αλλά ο υπουργός Πομπέο έδωσε στον υπουργό Blinken μια συνεχή αρχή και δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο υπουργός Blinken απέτυχε να το αξιοποιήσει στο έπακρο.
Για να καταλάβουμε τι θα έπρεπε εύλογα να περιμένει η Ελλάδα από τις ΗΠΑ, ας θυμηθούμε ποια περιουσιακά στοιχεία κληρονόμησε ο υπουργός Blinken όταν επέστρεψε στο Foggy Bottom: α) μια νέα κατεύθυνση για την πολιτική των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο που ξεκίνησε από τον πρώην υφυπουργό Εξωτερικών Wess Mitchell. β) ο νόμος της Ανατολικής Μεσογείου για την Ασφάλεια και την Ενεργειακή Σύμπραξη του 2019· γ) η διαδικασία «3+1» (Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ συν Ηνωμένες Πολιτείες). δ) πρωτοφανή επίπεδα ενδιαφέροντος του Κογκρέσου στην περιοχή και ειδικότερα στη σχέση ΗΠΑ-Ελλάδας.
Το πιο σημαντικό, κληρονόμησε έναν εταίρο στην κυβέρνηση Μητσοτάκη που είχε οδηγήσει τη μετάβαση της Ελλάδας από έναν «πυλώνα σταθερότητας» σε ηγετικό ρόλο στην περιοχή. Χρειάζεστε έναν αξιόπιστο συνεργάτη για την ενεργειακή διπλωματία; Από τις διασυνδέσεις φυσικού αερίου στα Βαλκάνια και το LNG και τις πλωτές εγκαταστάσεις επαναεριοποίησης, μέχρι την εξερεύνηση φυσικού αερίου, την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, η Ελλάδα είναι κάτι περισσότερο από μια πηγή σταθερότητας – είναι ένας απαραίτητος εταίρος. Το ίδιο μπορεί να ειπωθεί για τις προσπάθειες να μπει η «Δύση» στα Δυτικά Βαλκάνια. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει ενισχυθεί ως προπύργιο ενάντια στη ρωσική και κινεζική επιρροή στη Νοτιοανατολική Ευρώπη και την Ανατολική Μεσόγειο, έχει επιταχύνει την περιφερειακή ολοκλήρωση και συνεργασία και έχει βοηθήσει τη Δύση να αναπτύξει σημαντικά νέα μέσα ασφάλειας και δυνατότητες προβολής ισχύος στην περιοχή. Ακόμη και όταν αντιμετωπίζει το άνευ προηγουμένου επίπεδο πολεμικής από την Τουρκία, η κυβέρνηση Μητσοτάκη επέλεξε τη μάντρα του Τέντι Ρούσβελτ «μίλα σιγά και κουβαλήστε ένα μεγάλο ραβδί» και όχι τις ιστορικές αντιδράσεις που μπορεί να οδήγησε κανείς στο παρελθόν να περιμένει.
Από όλες τις κληρονομημένες ευκαιρίες που έχασε το Υπουργείο Εξωτερικών του Blinken, μία ξεχωρίζει.
Στο βιβλίο του Πομπέο «Never Give An Inch», ο πρώην υπουργός Εξωτερικών γιόρτασε μια μεγάλη διπλωματική πρωτοβουλία: «Για πρώτη φορά, το 2019, ένας υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ εμφανίστηκε στην τριμερή συνάντηση Ισραήλ-Ελλάδας-Κύπρου για να συζητήσουν την ενέργεια εξερεύνηση στην περιοχή». Ακόμη και αν λάβουμε υπόψη τον Covid, τις εκλογές στις ΗΠΑ, το Ισραήλ και την Κύπρο και τον πόλεμο στην Ουκρανία, οι δικαιολογίες για την αποτυχία διεξαγωγής ενός υπουργικού επιπέδου 3+1 είναι ειλικρινά χωλές.
Υπάρχει μια συνεπής απόσχιση από το Στέιτ Ντιπάρτμεντ ότι πρέπει να γίνει περισσότερη δουλειά σε χαμηλότερο επίπεδο πριν πάρει τον γραμματέα μαζί με τους υπουργούς. Αλλά υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία ότι έχει σημειωθεί ουσιαστική πρόοδος σε αυτό το μέτωπο. Και με το ύψος του κύκλου εργασιών σε αυτό το χαμηλότερο επίπεδο –η διοίκηση είναι στον δεύτερο διευθυντή της για θέματα Νότιας Ευρώπης, στον τρίτο συντονιστή της για την Ανατολική Μεσόγειο, και αναμένει αλλαγές σε επίπεδο αναπληρωτή βοηθού γραμματέα και γραφείου – η κοινή λογική υπαγορεύει ότι το τμήμα χρειάζεται κατεύθυνση από την κορυφή στο 3+1, αντί να περιμένει η γραμματέας για ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο καστ χαρακτήρων για να καλύψει τη διαφορά πριν ασχοληθεί απευθείας. Η τριμερής Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ ξεκίνησε ιστορικά επίπεδα συνεργασίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Η αποτυχία να συνεχίσει από εκεί που σταμάτησε ο Πομπέο – ή ακόμα και να σηματοδοτήσει σοβαρά τη δέσμευση της κυβέρνησης στο 3+1 – είναι διπλωματική αμέλεια.
Δύο χρόνια μετά τη θητεία του ως υπουργός Εξωτερικών, ο Antony Blinken είναι αρκετά εξοικειωμένος με όλους τους παράγοντες της περιοχής, έχει τους δικούς του πρεσβευτές στην Αθήνα, τη Λευκωσία και την Ιερουσαλήμ και έχει έναν πρόεδρο της Επιτροπής Εξωτερικών Σχέσεων της Γερουσίας (Bob Menendez). ο οποίος του έχει δώσει νομοθετικά εργαλεία και πολιτική κάλυψη για να επιδιώξει μεγαλύτερη συμμετοχή των ΗΠΑ στο 3+1. Τώρα είναι η ώρα για μια διόρθωση πορείας από τη γραμματέα προτού αρχίσουμε όλοι να λέμε δυνατά το ήσυχο μέρος: Μας λείπει ο Μάικ Πομπέο.
Ο Έντι Ζεμενίδης είναι εκτελεστικός διευθυντής του Ελληνοαμερικανικού Συμβουλίου Ηγεσίας.