Οι επενδυτές και τα χρηματιστήρια έχουν ενθουσιαστεί πολύ με το «ξανοίγμα» της Κίνας μετά την εγκατάλειψη της πολιτικής μηδενικού Covid στα τέλη του 2022. Κανείς δεν ξέρει πόσοι άνθρωποι πέθαναν αφού περισσότερο από το 80% του πληθυσμού δηλώθηκε ότι είχε προσβληθεί από τον κορωνοϊό. αλλά υπήρξαν σαφείς ενδείξεις οικονομικής ανάκαμψης μετά από τρία χρόνια δραστικών lockdown. Αυτό σημαίνει ότι η Κίνα θα επιστρέψει στους υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης των τελευταίων δεκαετιών;
Ενώ η ανάπτυξή της αναμφίβολα θα ανακάμψει σε εντυπωσιακούς ρυθμούς βραχυπρόθεσμα, υπάρχει καλός λόγος να πιστεύουμε ότι η εποχή της θαυματουργής οικονομικής επέκτασης της Κίνας είναι πλέον πίσω μας. Αυτό οφείλεται τόσο σε διαρθρωτικά ζητήματα που δεν μπορούν εύκολα να αντιμετωπιστούν όσο και σε λάθη πολιτικής που θα μπορούσαν, αλλά δεν έχουν διορθωθεί μέχρι στιγμής.
Πρώτον, τα δομικά προβλήματα. Η μακροπρόθεσμη οικονομική ανάπτυξη εξαρτάται κυρίως από τρεις παράγοντες: την αύξηση της προσφοράς εργασίας, την αποτελεσματικότητα των επενδύσεων και την καινοτομία. Η κινεζική βιομηχανία επωφελήθηκε πάρα πολύ από την άφθονη και φθηνή προσφορά εργασίας που ξεχύθηκε από την ύπαιθρο. Τελείωσε. Η προσφορά εργασίας θα αρχίσει να συρρικνώνεται όλο και περισσότερο και οι πρόσφατες δημογραφικές τάσεις απλώς θα επιταχύνουν αυτό το φαινόμενο. Η γήρανση του πληθυσμού της Κίνας είναι βαθιά δομική και είναι απίθανο να αναστραφεί. Σύμφωνα με μέτριες προβλέψεις του Pew Research Center, ο πληθυσμός της Κίνας θα σχεδόν στο μισό έως το 2100, πέφτοντας στα 767 εκατομμύρια, από 1,426 δισεκατομμύρια σήμερα.
Η αποτελεσματικότητα των επενδύσεων παρουσιάζει επίσης πτωτική τροχιά μετά την καταστολή του ιδιωτικού τομέα από τον Xi Jinping. Αντίθετα, ο Κινέζος πρόεδρος βασίζεται στον λιγότερο αποτελεσματικό δημόσιο τομέα, ο οποίος βρίσκεται σταθερά κάτω από την επιρροή του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος, παραγκωνίζοντας περαιτέρω την ιδιωτική επιχείρηση. Ο Τζακ Μα, ιδρυτής της «κινεζικής Amazon» Alibaba αλλά και σύμβολο της καταστολής των ιδιωτικών επιχειρήσεων από το ΚΚΚ, εθεάθη πρόσφατα στην Αυστραλία και λέγεται ότι βρίσκεται σε μια «ήσυχη παγκόσμια περιοδεία» αφού αμφισβήτησε ανοιχτά τις πολιτικές του ΚΚΚ για τη ρύθμιση του υψηλού – τομέας τεχνολογίας. Επιπλέον, μετά την έκρηξη των επενδύσεων σε υποδομές της τελευταίας 20ετίας, τα πρόσθετα οφέλη της μειώνονται σημαντικά.
Η καινοτομία πλήττεται από την καταστολή της υψηλής τεχνολογίας, αλλά υπάρχουν και αρκετοί άλλοι λόγοι για τους οποίους θα επιβραδυνθεί. Αρχικά, οι δυτικές χώρες προστατεύονται όλο και περισσότερο από την αντιγραφή προηγμένων τεχνολογιών από την Κίνα και θα πρέπει να βασίζεται μόνο στις δικές της δυνατότητες. Δεύτερον, η έρευνα στο εσωτερικό της Κίνας λειτουργεί σε μια ατμόσφαιρα καταπίεσης και έλλειψης ατομικής ελευθερίας. Ο Xi ποντάρει σε ένα «διπλό» σύστημα όπου η έρευνα STEM είναι εντελώς δωρεάν ενώ οι κοινωνικές επιστήμες είναι πλήρως υπό τον έλεγχο του κόμματος. Μπορεί, ωστόσο, να αναρωτηθεί κανείς πόσο πολύ η έλλειψη απόλυτης ελευθερίας του νου εμποδίζει την παραγωγικότητα της έρευνας. Η Κίνα ξοδεύει πολλά χρήματα για την καινοτομία αλλά μόνο υπό την επίβλεψη πολιτικών επιτρόπων, οι οποίοι αποθαρρύνουν τη δημιουργικότητα και τον αντικομφορμισμό. Αυτά τα ασφυκτικά αποτελέσματα μπορεί να ενθαρρυνθούν από τη χιλιετή κολεκτιβιστική κουλτούρα της Κίνας που συνοφρυώνεται στις αποκλίσεις από τη συμμόρφωση και ως εκ τούτου είναι λιγότερο ευνοϊκή για την καινοτομία.
Εκτός από αυτά τα διαρθρωτικά προβλήματα, τα λάθη πολιτικής του ΚΚΚ αναμφίβολα θα επιδεινώσουν την επιβράδυνση της ανάπτυξης της χώρας. Πρώτα απ ‘όλα, τα ελλείμματα των τοπικών κυβερνήσεων και η συνδεδεμένη κρίση ακινήτων, όπου η τοπική αυτοδιοίκηση πούλησε γη σε προγραμματιστές για να καλύψει το έλλειμμά τους, που οδήγησε στη σκασμένη πλέον φούσκα των ακινήτων, δεν έχουν αντιμετωπιστεί. Τα θεμέλια της Evergrande, της κινεζικής κτηματομεσιτικής εταιρείας-μαμούθ με συνολική περιουσία στα 300 δισεκατομμύρια δολάρια, κλονίζονται με συνέπειες που δεν έχουν ακόμη αποκαλυφθεί.
Δεύτερον, παρά τη δηλωμένη στροφή προς την αυξημένη κατανάλωση, το μερίδιό της στο κινεζικό ΑΕΠ παραμένει χαμηλό, μόλις πάνω από το 50%, σε σύγκριση με το 65% στις περισσότερες προηγμένες οικονομίες. Δεν είναι καλά νέα για τη συνολική ζήτηση. Τρίτον, πολλές χώρες στις οποίες η Κίνα δάνεισε χρήματα στο πλαίσιο της πρωτοβουλίας Belt and Road δεν αποπληρώνουν το χρέος τους. Τέτοια φαινόμενα επιβαρύνουν επιπλέον τους κινεζικούς ισολογισμούς και θα μπορούσαν να πολλαπλασιαστούν καθώς η παγκόσμια οικονομία αρχίζει να αντιμετωπίζει πιέσεις ύφεσης.
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό, ακόμα κι αν οι αλυσίδες εφοδιασμού ανακάμψουν γρήγορα από την πολιτική μηδενικού Covid, η δυναμική εξωτερική πολιτική της Κίνας επηρεάζει αρνητικά τις εξαγωγές της χώρας. Υπήρχαν αναφορές για κινεζικά αερόστατα, με ένα να καταρρίπτεται πάνω από τα χωρικά ύδατα των ΗΠΑ στις αρχές Φεβρουαρίου. Ο «εκφοβισμός» της Κίνας σε χώρες όπως η Αυστραλία, η Λιθουανία και τώρα η Τσεχία δίνει κίνητρα στις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τους συμμάχους τους να διαφοροποιήσουν το διεθνές εμπόριο και να μειώσουν την εξάρτησή τους από τα κινεζικά προϊόντα. Τέτοιες εξελίξεις θα αμβλύνουν τους αναπτυξιακούς κινητήρες της κινεζικής οικονομίας.
Τα τελευταία 40 χρόνια, το κινεζικό «θαύμα της ανάπτυξης» έχει βγάλει περίπου 800 εκατομμύρια ανθρώπους από την ακραία φτώχεια. Αν και πρωτοφανής στην εκδήλωσή του, υπάρχουν πολλοί λόγοι να πιστεύουμε ότι η ακμή της ανάπτυξης της Κίνας έχει παρέλθει, παρά την τρέχουσα ανάπτυξη μετά την Covid. Οι επιπτώσεις είναι μπροστά. Η νομιμότητα του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κίνας στηρίχθηκε τις προηγούμενες δεκαετίες στο θαύμα της ανάπτυξης. Το τέλος των υψηλών ρυθμών ανάπτυξης μακροπρόθεσμα θα είναι πονοκέφαλος για τους ηγέτες της Κίνας.
Ο Gerard Roland είναι καθηγητής Οικονομικών της E. Morris Cox και καθηγητής πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Μπέρκλεϋ και ο Νικόλας Νέος είναι οικονομολόγος.