Ο δεύτερος γύρος των ελληνικών εκλογών αναμένεται και η φορολογική πολιτική και η φορολογική δικαιοσύνη έχουν γίνει (σκόπιμα) ζήτημα προεκλογικής εκστρατείας. Δυστυχώς, το διαίρει και βασίλευε πολώνει τον λαό και δημιουργεί κόμματα το ένα εναντίον του άλλου σαν να μην αξίζει η ψήφος της άλλης πλευράς. Δεν είναι μόνο στην Ελλάδα όπου αυτή η στρατηγική είναι δημοφιλής.

Θα επιτρέψουν οι φίλοι μου τη γνώμη μου ότι αυτό είναι άκομψο;

Αυτό που μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα, ωστόσο, είναι ότι η φορολογική πολιτική και η φορολογική δικαιοσύνη είναι σημαντικές. Πώς αξιολογούμε εάν οι πολιτικές είναι αποτελεσματικές και δίκαιες; Ας κάνουμε έκπτωση σε όσα μας λένε οι πολιτικοί στην εκστρατεία τους και, αντ’ αυτού, ας συμβουλευόμαστε τα δεδομένα. Η Ελλάδα είναι μέρος του Euro (20). Η Eurostat παρέχει χρήσιμους αριθμούς. Δεν χρειάζεται να νιώθουμε στο κενό. Ας συγκρίνουμε την Ελλάδα με χώρες εταίρους που τη βοήθησαν να βγει από την ύφεση.

Τα στοιχεία των εθνικών λογαριασμών της Eurostat για τους «φόρους και τις κοινωνικές εισφορές» δείχνουν δείκτες για τις χώρες της ΕΕ27 και του ευρώ (20):

– Η Ελλάδα εισπράττει σήμερα λιγότερους φόρους και εισφορές (%ΑΕΠ) από τον μέσο όρο Ευρώ (20). Για τη χώρα με τον υψηλότερο δείκτη χρέους στην Ευρώπη, αυτό φαίνεται ασυνεπές από μακροοικονομική άποψη, επειδή το χρέος είναι αναβαλλόμενοι φόροι.

– Από το 2018 έως το 2021 (η μια κυβέρνηση στην άλλη), οι συνολικοί φόροι και εισφορές μειώθηκαν κατά 1,2 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ στην Ελλάδα. Αυξήθηκαν κατά 0,6 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ σε Ευρώ (20). Η Ελλάδα επωφελείται δυσανάλογα από πολλαπλές ενισχύσεις από χώρες εταίρους της ΕΕ (που χρηματοδοτούνται από τους φορολογούμενους τους), αλλά μειώνει την εγχώρια φορολογική της προσπάθεια. Οι άλλες χώρες αυξάνουν τη φορολογική τους προσπάθεια για να ανακάμψουν από τον Covid και τα ενεργειακά σοκ (Ουκρανία) και να μειώσουν τα ελλείμματα και τα χρέη τους, βοηθώντας παράλληλα την Ελλάδα. Όλες οι χώρες υπόκεινται σε γήρανση και επιβράδυνση της παραγωγικότητας, όπως και η Ελλάδα, επομένως αυτή η διαφορά στη φορολογική προσπάθεια είναι εντυπωσιακή.

Θα μου επιτρέψουν οι φίλοι μου να πω, δεδομένων αυτών των συνθηκών, ότι η ρητορική της μείωσης των φόρων στην Ελλάδα είναι επίσης άκομψη;

– Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να αυξήσει τις δαπάνες, ακόμη και αν πληρωθεί με νέους φόρους. Τα ελλείμματα πρέπει να μειωθούν με προσεκτικά σχεδιασμένα κέρδη εσόδων και περικοπές δαπανών (με ισοσκελισμένο προϋπολογισμό, επιτρέποντας τη λειτουργία των αυτόματων σταθεροποιητών). Το χρέος είναι αποτέλεσμα δαπανών που όλοι είναι απρόθυμοι να πληρώσουν (κ. Πάγκαλος, RIP). Οι Έλληνες αγαπούν τα παιδιά και τα εγγόνια τους όπως σε κάθε χώρα, αλλά τους μεταφέρουν αυτό το τεράστιο βάρος σε μια εποχή που οι φυσικοί πόροι λιγοστεύουν και το περιβάλλον λαχανιάζει. Οι υποχρεώσεις που αντιμετωπίζουν οι νέες γενιές είναι πολύ μεγαλύτερες ακόμη και από το εγγεγραμμένο χρέος. Πώς αξιολογούμε τη δικαιοσύνη μεταξύ των γενεών εάν παίζουμε χαλαρά με προβλήματα ελλείμματος και χρέους;

Θα μου επιτρέψουν οι φίλοι μου να υποδείξω ότι τα παράπονα ταλαιπωρίας των πολιτικών, που αντιπαρατίθενται ενάντια στην προοπτική για τις νέες γενιές, και πάλι, είναι άκομψα;

– Οι φόροι στην παραγωγή, κυρίως ο ΦΠΑ, αποφέρουν περισσότερα έσοδα σε ποσοστό του ΑΕΠ στην Ελλάδα από ό,τι σε ευρώ (20). Αυτό στη συνέχεια γίνεται ένα άλλο ζήτημα στην εκστρατεία. Αλλά υπάρχει ένα αλίευμα… Το ΑΕΠ δεν είναι η φορολογική βάση για τον ΦΠΑ—η τελική κατανάλωση είναι. Αν κλιμακώσουμε τις εισπράξεις ΦΠΑ ανά κατανάλωση (η ελληνική κατανάλωση είναι 90 τοις εκατό του ΑΕΠ, 75 τοις εκατό σε ευρώ (20)), τότε βλέπουμε ότι η Ελλάδα εισπράττει λιγότερο ΦΠΑ από την κατάλληλη βάση από τις χώρες εταίρους. Ωχ.

– Η Ελλάδα εισπράττει (πολύ) λιγότερο σε φόρο εισοδήματος (%ΑΕΠ) από το Ευρώ (20). Οι φόροι των νοικοκυριών και των επιχειρήσεων είναι και οι δύο κάτω του ευρώ (20). Οι εταιρικοί φόροι έχουν μειωθεί αναλογικά περισσότερο από τους φόρους εισοδήματος των νοικοκυριών από το 2018. Γνωρίζουμε επίσης από τους εθνικούς λογαριασμούς (από την πλευρά του εισοδήματος) ότι το μερίδιο του εθνικού εισοδήματος στην εργασία έχει μειωθεί από το 2018 (-1,4 π.μ. του ΑΕΠ) καθώς το μερίδιο των λειτουργικών κερδών άλμα (+4,0 π.μ. του ΑΕΠ). Ένας έξυπνος διδάκτορας στην Ελλάδα μπορεί να γράψει μια διατριβή σχετικά με αυτό, εξετάζοντας την αποτελεσματικότητα και τη δικαιοσύνη.

– Οι ελληνικοί φόροι εισοδήματος έχουν παγώσει κατά τη διάρκεια του επεισοδίου υψηλού πληθωρισμού. Αυτό πυροδοτεί ισχυρό «ερπυσμό» (φόρος πληθωρισμού). Όσοι υπόκεινται σε παρακράτηση δεν μπορούν να ξεφύγουν.

Οι ειδικοί στα δημόσια οικονομικά συμφωνούν ότι αυτό είναι άκομψο.

– Οι κοινωνικές εισφορές έχουν αυξηθεί στην Ελλάδα σε σχέση με το ΑΕΠ. παραμένοντας περίπου ακόμη και στο Euro (20). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα την υψηλότερη απασχόληση (ένα επίτευγμα για να γιορτάσει και να συνεχίσει η Ελλάδα) και την άνοδο. Η Ελλάδα έχει φτάσει σχεδόν το ευρώ (20) στις κοινωνικές εισφορές στο ΑΕΠ, παρόλο που το ποσοστό αδράνειας της είναι υψηλότερο από το Ευρώ (20), και ως εκ τούτου η ανάγκη χρηματοδότησης είναι μεγαλύτερη.

Αυτοί οι αριθμοί μόνο ξύνουν την επιφάνεια του περίπλοκου και ευαίσθητου ζητήματος των φόρων και του επιμερισμού των βαρών. Οι οικονομολόγοι μπορούν να μιλήσουν για φορολογική αποτελεσματικότητα. Η φορολογική δικαιοσύνη είναι πιο περίπλοκη και πρέπει να συζητηθεί στην πολιτική διαδικασία. Η Ελλάδα χρειάζεται ανεξάρτητους θεσμούς που να μπορούν να δώσουν στους πολίτες μια άποψη για το τι συμβαίνει, πώς διαφέρουν οι εγχώριες εξελίξεις από αυτές στις χώρες εταίρους και έννοιες δικαιοσύνης έναντι: (1) εγχώριων φορολογουμένων, (2) χωρών εταίρων και (3) νέες γενιές. Αυτή η ανεξάρτητη αναλυτική άποψη υποχρησιμοποιείται, οπότε οι ψηφοφόροι είναι σαν τα αρνιά πριν από τους λύκους στην πολιτική.

Με την Ελλάδα να μειώνει τη φορολογική της προσπάθεια, ενώ οι νέοι ανησυχούν για το μέλλον τους, θα με συγχωρήσουν οι φίλοι μου οι Έλληνες αν πω, ως ξένος που ζει μακριά σε μια χώρα που είναι επίσης θύμα δυσάρεστων πολιτικών ελιγμών, ότι όλα αυτά δεν είναι καλό για την Ελλάδα και, επιπλέον, άκομψο;