Έχουν περάσει 32 χρόνια από τότε που πάτησα για πρώτη φορά το πόδι μου στην Αλβανία. Ο Ραμίζ Άλια, ο τελευταίος κομμουνιστής πρόεδρος της χώρας, ήταν ακόμα στην εξουσία. Η Αλβανία ήταν μια χώρα σε σοβαρή κατάθλιψη. το αυταρχικό της καθεστώς κατέρρεε. Οι άνθρωποι προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τον παράδεισο της παράνοιας που είχε κληροδοτήσει ο σταλινικός δικτάτορας Ενβέρ Χότζα, διακινδυνεύοντας συχνά τη ζωή τους.
Περνώντας από το συνοριακό πέρασμα της Κακαβιάς με την Αλβανία την περασμένη εβδομάδα, κοίταξα την επιβλητική οροσειρά που υψώνεται από την πεδιάδα της Δρόπολης (Dropull) και του Βούρκου (Vurg) και, πιο μακριά, της Κορυτσάς (Κόρτσε). Η θέα έφερε στο νου τις δραματικές ιστορίες Ελλήνων μειονοτήτων που αγωνίστηκαν να περάσουν από τους ηλεκτρικούς φράχτες κατά μήκος των ορεινών συνόρων σε μια προσπάθεια να απελευθερωθούν από τα δεσμά του καθεστώτος. Εκατοντάδες, ίσως χιλιάδες, πέθαναν σε αυτές τις πλαγιές και τις χαράδρες στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν.
Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων ήταν Έλληνες εθνικοί που ζούσαν στη νότια Αλβανία. Αυτοί οι άνθρωποι ζούσαν πιο κοντά στα σύνορα και γνώριζαν καλά τα μονοπάτια. Το πιο σημαντικό είναι ότι οι ψυχές τους συγκινήθηκαν από την επιθυμία να ζήσουν ελεύθερα στη μητέρα πατρίδα. Με το πέρασμα του χρόνου, όμως, αυτοί οι μάρτυρες και ήρωες των συνόρων (που τότε χαρακτηρίζονταν εχθροί του κράτους) κινδυνεύουν να σβήσουν από τη συλλογική μνήμη.
Με την ευκαιρία της προγραμματισμένης περιοδείας του Έλληνα Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη νότια Αλβανία, η μειονοτική κοινότητα του δήμου Φοινίκι (Finiq) είχε κανονίσει επίσκεψη στο χωριό Άλυκο (Αλίκο), όπου στις 11 Δεκεμβρίου 1990 πυροβολήθηκαν τέσσερις νεαροί Έλληνες. θάνατο προσπαθώντας να περάσει στην Ελλάδα.
Οι δολοφονίες ήταν η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι εν μέσω της συσσωρευμένης αγανάκτησης και πυροδότησε μια άνευ προηγουμένου εξέγερση στα εθνικά ελληνικά χωριά. Οι διαδηλωτές που κουβαλούσαν τα φέρετρα με τους νεκρούς νεαρούς οδήγησαν μια αυτοσχέδια πορεία προς τους Αγίους Σαράντα (Σαράντα). Σταμάτησαν στα περίχωρα της πόλης για να αποτρέψουν την αιματοχυσία.
Η επίσκεψη του Μητσοτάκη στα μειονοτικά χωριά αναβλήθηκε τελικά για τις 22 Δεκεμβρίου. Σίγουρα, θα συναντήσει μια πολύ διαφορετική εικόνα από αυτό που έκανε ο πατέρας του, τότε πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, το 1992. Τα πράγματα έχουν σίγουρα βελτιωθεί. Διακυβεύεται, ωστόσο, η επιστροφή του εθνικά ελληνικού πληθυσμού ώστε η μειονότητα να μπορέσει να επιβιώσει. Τούτου λεχθέντος, η Ελλάδα πρέπει να αποτίσει φόρο τιμής σε όσους έχασαν τη ζωή τους κατά μήκος των ορεινών συνόρων, στο όνομά της. Η επίσκεψη θα δώσει στον Μητσοτάκη την ευκαιρία να καταθέσει στεφάνι στο Αλυκό. Εκτός από τους Έλληνες στρατιώτες που πέθαναν στα βουνά της Αλβανίας το 1940, τους οποίους σίγουρα τιμούμε επάξια μέχρι σήμερα, δεν πρέπει να ξεχνάμε και αυτούς που έπεσαν στα ίδια σύνορα, και για την Ελλάδα.