Το διεθνές πολιτικό και οικονομικό σύστημα βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε μεταβατική φάση. Οι παγκόσμιες και περιφερειακές δυνάμεις αμφισβητούν ή αποστασιοποιούνται αισθητά από τη διεθνή τάξη που διέπεται από κανόνες και αντ’ αυτού αναπτύσσουν ηγεμονικές φιλοδοξίες. Όσον αφορά την εθνική ασφάλεια της Ελλάδας, οι επιθετικές ρεβιζιονιστικές φιλοδοξίες της Τουρκίας και οι αντίστοιχες μονομερείς ενέργειες καταδεικνύουν ότι δεν υπάρχει περιθώριο εφησυχασμού. Επιπλέον, η πανδημία του Covid-19, οι πιο συχνές και υψηλότερης έντασης φυσικές καταστροφές, οι ατελείωτες μεταναστευτικές ροές (και ο οπλισμός τους), οι αναδυόμενες προκλήσεις ως αποτέλεσμα της τεχνολογικής προόδου και η αυξανόμενη υβριδική απειλή από κράτη και μη κρατικούς παράγοντες υπογραμμίζουν την ανάγκη ενίσχυσης της αμυντικής, οικονομικής και κοινωνικής πανοπλίας της χώρας.

Η αποτελεσματική χρήση των διαθέσιμων μέσων για την προώθηση των εθνικών συμφερόντων της Ελλάδας περιλαμβάνει ένα σύστημα στρατηγικού σχεδιασμού, έναν μηχανισμό συντονισμού και εφαρμογής της πολιτικής εθνικής ασφάλειας και ένα ακόμη πιο αποτελεσματικό σύστημα διαχείρισης κρίσεων. Αυτή η στήλη προτείνει ένα σύνολο βασικών στρατηγικών κατευθύνσεων στον τομέα της εθνικής ασφάλειας (με εξαίρεση τις πρώτες προτάσεις, οι υπόλοιπες παρατίθενται με τυχαία σειρά).

1. Η υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας, της εδαφικής ακεραιότητας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων πρέπει να συνεχίσει να αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα.

2. Η Ελλάδα θα πρέπει να παραμείνει ισχυρός υπερασπιστής της διεθνούς νομιμότητας και των προσπαθειών ενίσχυσης ενός διεθνούς συστήματος βασισμένου στο διεθνές δίκαιο και στην τήρηση των διεθνών κανόνων. Η Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί ως νομικό πρότυπο για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας και της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης (ΑΟΖ) με όλα τα γειτονικά κράτη – μια πρακτική που η Ελλάδα έχει ήδη υιοθετήσει υπογράφοντας συμφωνία για την οριοθέτηση των θαλάσσιων ζωνών με την Ιταλία (Ιούνιος 2020) και συμφωνία με την Αίγυπτο για τον καθορισμό ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο (Αύγουστος 2020). Εάν αυτό δεν είναι δυνατό, θα πρέπει να επιδιώξει να παραπέμψει το θέμα σε διεθνή διαιτησία.

3. Προκειμένου να αποτραπούν και να αντιμετωπιστούν οι ρεβιζιονιστικές πολιτικές, η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να εφαρμόζει μια στρατηγική με στόχο να ανεβάσει το κόστος για τον επιτιθέμενο σε απαγορευτικό επίπεδο. Η στρατηγική θα πρέπει να βασίζεται στη βέλτιστη χρήση όλων των πτυχών της εθνικής ισχύος, κυρίως μέσω της ενίσχυσης της εθνικής άμυνας και της διατήρησης της απαραίτητης αποτρεπτικής ικανότητας. Εν τω μεταξύ, η Ελλάδα θα πρέπει να επιδιώξει να μετριάσει τις απειλές χρησιμοποιώντας τη συμμετοχή της στην Ευρωπαϊκή Ένωση (επενδύοντας επίσης στη στρατηγική αυτονομία του μπλοκ) και στο ΝΑΤΟ, τις διμερείς σχέσεις και άλλες συνεργασίες ή συνεργασίες. Η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να ασκεί το δικαίωμά της στην αυτοάμυνα βάσει του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, καθώς η συγκρότηση των Ενόπλων Δυνάμεών της είναι ευθέως ανάλογη με την απειλή που έχει εντοπιστεί. Επιπλέον, οι υπάρχουσες απειλές ενισχύουν την ανάγκη ανάπτυξης και διατήρησης μιας ισχυρής εγχώριας αμυντικής τεχνολογικής και βιομηχανικής βάσης, καθώς και ενίσχυσης της έρευνας και της καινοτομίας, με έμφαση στις αναδυόμενες και αποδιοργανωτικές τεχνολογίες και διαστημικές εφαρμογές.

4. Ο τερματισμός της κατοχής της Κύπρου από την Τουρκία και η επίτευξη μιας αμοιβαία αποδεκτής, δίκαιης και βιώσιμης ειρηνευτικής διευθέτησης βάσει των σχετικών ψηφισμάτων του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ πρέπει να παραμείνει βασικός στόχος. Οποιαδήποτε λύση πρέπει να είναι συμβατή με την ιδιότητα μέλους της Κύπρου στην ΕΕ.

5. Η αυξανόμενη χρήση υβριδικών μέσων από τα ρεβιζιονιστικά κράτη και άλλους παράγοντες υποχρεώνει την Ελλάδα να προσαρμόσει τον προγραμματισμό της. Ένας άλλος θεμελιώδης στόχος πρέπει να είναι η προστασία της δημοκρατικής πολιτικής, της ζωής και της περιουσίας των πολιτών, καθώς και της εσωτερικής σταθερότητας και ασφάλειας. Εκτός από ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις, άλλες απαραίτητες απαιτήσεις για την αντιμετώπιση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης περιλαμβάνουν: α) τη διασφάλιση ότι οι δυνάμεις ασφαλείας και οι υπηρεσίες πληροφοριών διαθέτουν τον απαραίτητο σχεδιασμό, τους πόρους, την εκπαίδευση και τις ικανότητες για την αντιμετώπιση όλων των ειδών απειλών για την εσωτερική ασφάλεια με διαφανή τρόπο. και λογοδοτικό τρόπο· β) διασφαλίζοντας ότι η Ελλάδα είναι αρκετά ανθεκτική ώστε να προβλέψει, να αξιολογήσει, να αποτρέψει, να ανταποκριθεί και να ανακάμψει από μια καταστροφή· και γ) εξασφάλιση εθνικής και κοινωνικής συνοχής.

6. Η εξωστρέφεια και η ενεργός συμμετοχή στους ευρωατλαντικούς θεσμούς, καθώς και η παρουσία σε διεθνή φόρα, πρέπει να παραμείνουν συστατικά στοιχεία της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Η συνεχιζόμενη παρουσία σε διεθνείς αποστολές του ΟΗΕ, της ΕΕ και του ΝΑΤΟ θα ενισχύσει την εικόνα της Ελλάδας ως φορέα παροχής ασφάλειας και πυλώνα σταθερότητας.

7 Η σταθερότητα και η ασφάλεια του ευρύτερου γεωπολιτικού της περιβάλλοντος –δηλαδή των Βαλκανίων, της Μαύρης Θάλασσας και της Ανατολικής Μεσογείου– θα πρέπει να συνεχίσουν να αποτελούν υψηλή προτεραιότητα. Σε αυτές τις περιοχές, η Ελλάδα πρέπει να προστατεύσει τα συμφέροντά της μέσα από μια ενεργή και πολυδιάστατη πολιτική, σε συνεργασία με τους εταίρους και τους συμμάχους της.

8. Δεδομένης της ιστορίας και της γεωγραφίας της, η δύναμη στη θάλασσα εξακολουθεί να είναι πολύ σημαντική, ενώ λόγω του μεγέθους του εμπορικού της στόλου, η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει να είναι ισχυρός υπέρμαχος του ελεύθερου θαλάσσιου εμπορίου και ενεργός συμμετέχων στις διεθνείς προσπάθειες για τη διαφύλαξη των θαλάσσιων μεταφορών .

9. Η απόκτηση κεντρικού ρόλου στους τομείς της ενέργειας, του εμπορίου και των υπηρεσιών θα πρέπει να είναι ένας από τους βασικούς στόχους της χώρας.

10. Χρειάζεται να καταβληθεί σημαντική προσπάθεια για την αντιμετώπιση του δημογραφικού προβλήματος και την αναστροφή της διαρροής εγκεφάλων.

11. Η κλιματική αλλαγή και η προστασία του περιβάλλοντος πρέπει να γίνουν βασικά στοιχεία του στρατηγικού σχεδιασμού σε κάθε τομέα της κυβερνητικής δραστηριότητας.

12. Η Ελλάδα πρέπει να συνεχίσει να δίνει προτεραιότητα στην προστασία των εξωτερικών συνόρων της –και της Ευρώπης– από την παράτυπη μετανάστευση, αποτρέποντας ταυτόχρονα τη λειτουργία δικτύων που συνδέονται με την τρομοκρατία, το οργανωμένο έγκλημα και την εμπορία ανθρώπων και το λαθρεμπόριο. Πιο συγκεκριμένα, η πολιτική πρέπει να αφορά τη διαχείριση των μεταναστευτικών και προσφυγικών ροών με παράλληλη προστασία των εθνικών συμφερόντων, αλλά και την τήρηση των διεθνών νόμων και της ανθρωπιστικής διάστασης του ζητήματος.

13. Η επιτάχυνση της εκμετάλλευσης των πόρων που παράγουν πλούτο, ιδίως στον τομέα της ενέργειας, θα πρέπει να καταστεί μία από τις κορυφαίες προτεραιότητες.

14. Για να πετύχει τους στόχους της, η Ελλάδα χρειάζεται να αξιοποιήσει τα συγκριτικά της πλεονεκτήματα στον πολιτισμό, τη ναυτιλία, τον τουρισμό και το ανθρώπινο δυναμικό. Πρέπει να διατηρήσει ισχυρούς δεσμούς με τη διασπορά και τις ελληνορθόδοξες εκκλησίες του κόσμου, ενώ θα συνεχίσει να ενδιαφέρεται ενεργά για την προστασία των εθνοτικών μειονοτήτων.

15. Τέλος, μια εθνική στρατηγική δεν μπορεί να είναι επιτυχής χωρίς ο κρατικός μηχανισμός να υιοθετήσει μια συνολική προσέγγιση σε θέματα ασφάλειας, χωρίς ισχυρή συναίνεση σε κοινωνικό επίπεδο και χωρίς κατανόηση σε πολιτικό επίπεδο για τα εθνικά συμφέροντα και ασφάλεια.

Ο Θάνος Ντόκος είναι σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του πρωθυπουργού.