Οι ηγέτες του ΝΑΤΟ θα συναντηθούν στο Βίλνιους στις 11-12 Ιουλίου για να αντιμετωπίσουν ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από διχασμούς σχετικά με την προσπάθεια ένταξης της Ουκρανίας και την ένταξη της Σουηδίας έως την ενίσχυση των αποθεμάτων πυρομαχικών και την αναθεώρηση των πρώτων αμυντικών σχεδίων εδώ και δεκαετίες.
Θα είναι η τέταρτη σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, με την πρώτη να πραγματοποιείται ουσιαστικά στις 25 Φεβρουαρίου 2022, μόλις μία ημέρα μετά την επίθεση, ενώ ακολούθησαν συναντήσεις στις Βρυξέλλες και στη Μαδρίτη.
Η εξαιρετική αναταραχή των συγκεντρώσεων έρχεται σε αντίθεση με τον προηγούμενο ρυθμό των ετήσιων συνόδων κορυφής του ΝΑΤΟ και δείχνει πώς ο πόλεμος στο κατώφλι του έφερε τη συμμαχία ξανά στο επίκεντρο.
Τα μέτρα ασφαλείας στο Βίλνιους θα είναι υψηλά, με τρεις γερμανικές μονάδες αεράμυνας Patriot να αναπτύσσονται για την προστασία του χώρου, μια πρώτη για μια σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ.
Πρόσθετα μαχητικά αεροσκάφη θα περιπολούν στον ουρανό της Λιθουανίας, η οποία σφηνώνεται μεταξύ του ρωσικού θύλακα του Καλίνινγκραντ και της Λευκορωσίας και θεωρείται από καιρό ως ευάλωτο σημείο στην ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ.
Ακολουθεί μια λίστα με τα κύρια θέματα που θα συζητηθούν στο Βίλνιους:
Μέλος της Ουκρανίας
Η σύνοδος κορυφής φαίνεται ότι θα κυριαρχείται από το πώς το ΝΑΤΟ θα καθορίσει τη μελλοντική του σχέση με την Ουκρανία, εν μέσω επανειλημμένων εκκλήσεων του προέδρου Volodymyr Zelenskiy προς το Κίεβο να λάβει πρόσκληση στη συμμαχία στο Βίλνιους.
Ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ κατέστησε σαφές ότι το Κίεβο δεν θα γίνει μέλος όσο συνεχίζεται ο πόλεμος και ότι ούτε η σύνοδος κορυφής του Βίλνιους θα εκδώσει επίσημη πρόσκληση.
Ωστόσο, οι σύμμαχοι διχάζονται σχετικά με το πόσο γρήγορα θα πρέπει να επιτραπεί στην Ουκρανία να ενταχθεί μετά το τέλος των μαχών.
Ενώ οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης λένε ότι θα πρέπει να προσφερθεί ένας οδικός χάρτης στο Κίεβο στη σύνοδο κορυφής, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Γερμανία είναι επιφυλακτικές για οποιαδήποτε κίνηση που θα μπορούσε να φέρει τη συμμαχία πιο κοντά σε πόλεμο με τη Ρωσία.
Ενόψει του Βίλνιους, περισσότερες χώρες υποστήριξαν μια βρετανική πρόταση να επιτρέψει στο Κίεβο να παρακάμψει το λεγόμενο πρόγραμμα Σχέδιο Δράσης Μέλους (MAP) που καθορίζει πολιτικούς, οικονομικούς και στρατιωτικούς στόχους που πρέπει να επιτύχουν οι υποψήφιοι και που άλλα έθνη της Ανατολικής Ευρώπης έπρεπε να περάσει πριν ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Με μια τέτοια κίνηση, η συμμαχία θα μπορούσε να αντιμετωπίσει τα αιτήματα να προχωρήσουν πέρα από τη δήλωση της συνόδου του Βουκουρεστίου το 2008, η οποία έλεγε ότι η Ουκρανία θα γίνει τελικά μέλος, χωρίς να προσφέρει στο Κίεβο πραγματική πρόσκληση ή χρονοδιάγραμμα.
Το ΝΑΤΟ είναι επίσης πιθανό να βρει μια ισχυρότερη διατύπωση από το 2008 για να υπογραμμίσει την προοπτική του Κιέβου για ένταξη στη συμμαχία.
Οι ηγέτες θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε κάτι όπως «η θέση που δικαιούται η Ουκρανία είναι στο ΝΑΤΟ», απηχώντας τα σχόλια του Στόλτενμπεργκ σε μια επίσκεψη στο Κίεβο τον Απρίλιο, ή να τονίσουν ότι «η διατλαντική ασφάλεια θα ήταν ελλιπής χωρίς την Ουκρανία».
Εγγυήσεις ασφαλείας για την Ουκρανία
Οι ηγέτες αναμένεται να συζητήσουν ποιες διαβεβαιώσεις ασφαλείας θα πρέπει να λάβει το Κίεβο για την περίοδο μετά τον πόλεμο, παρόλο που αυτές οι δεσμεύσεις θα είναι διμερείς και δεν θα εκδοθούν από την ίδια τη συμμαχία.
Θα περιλαμβάνουν πιθανώς την υπόσχεση για συνεχιζόμενη στρατιωτική και οικονομική βοήθεια προς το Κίεβο για να αποτρέψει τη Ρωσία από μια νέα επίθεση μόλις τελειώσει ο πόλεμος.
Ο Στόλτενμπεργκ υπογράμμισε ότι το ΝΑΤΟ – βάσει του άρθρου 5 της Συνθήκης της Ουάσιγκτον – θα παρέχει πλήρεις εγγυήσεις ασφαλείας μόνο στα πλήρη μέλη της συμμαχίας.
Ενίσχυση της ανατολικής πτέρυγας του ΝΑΤΟ
Οι ηγέτες θα επανεξετάσουν τα πρώτα αμυντικά σχέδια που έχει εκπονήσει η συμμαχία μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, περιγράφοντας λεπτομερώς πώς θα απαντούσε το ΝΑΤΟ σε μια ρωσική επίθεση.
Η αναβίωση των λεγόμενων περιφερειακών σχεδίων σηματοδοτεί μια θεμελιώδη στροφή. Με τα σχέδια, η συμμαχία δίνει επίσης στα έθνη καθοδήγηση σχετικά με τον τρόπο αναβάθμισης των δυνάμεων και της επιμελητείας τους.
Το ΝΑΤΟ δεν είχε δει καμία ανάγκη για αμυντικά σχέδια μεγάλης κλίμακας για δεκαετίες, αλλά με τον πιο αιματηρό πόλεμο της Ευρώπης από το 1945 να μαίνεται ακριβώς πέρα από τα σύνορά του στην Ουκρανία, τώρα προειδοποιεί ότι πρέπει να έχει όλα τα σχέδια σε εφαρμογή πολύ πριν μια σύγκρουση με έναν αντίπαλό του όπως π.χ. Η Μόσχα μπορεί να ξεσπάσει.
Η Τουρκία εμποδίζει την έγκριση των σχεδίων σχετικά με τη διατύπωση γεωγραφικών τοποθεσιών όπως η Κύπρος. Το ζήτημα θα αφεθεί στους ηγέτες να λύσουν, εκτός εάν οι σύμμαχοι καταλήξουν σε συμφωνία πριν από τη σύνοδο κορυφής.
Το ΝΑΤΟ θα αυξήσει επίσης στόχους για την αποθήκευση πυρομαχικών, καθώς το Κίεβο καίει οβίδες πολύ πιο γρήγορα από ό,τι μπορούν να παράγουν οι δυτικές χώρες, και μετά από περισσότερο από ένα χρόνο σύγκρουσης στην Ουκρανία, τα αποθέματα των συμμάχων έχουν εξαντληθεί πολύ.
Ταυτόχρονα, οι σύμμαχοι θα δείξουν πώς στοχεύουν στην υλοποίηση του στόχου του ΝΑΤΟ, που συμφωνήθηκε στην περσινή σύνοδο κορυφής της Μαδρίτης, να θέσουν πάνω από 300.000 στρατιώτες σε κατάσταση συναγερμού, από 40.000 στο παρελθόν, για να αντιμετωπίσουν τη Ρωσία.
Σουηδία
Το ΝΑΤΟ είχε στόχο να καλωσορίσει τη Σουηδία ως το 32ο μέλος της συμμαχίας στο Βίλνιους, αλλά η Τουρκία εξακολουθεί να εμποδίζει την ένταξη της Στοκχόλμης.
Οι σύμμαχοι ελπίζουν ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ταγίπ Ερντογάν θα άρει την αντίθεσή του στη σύνοδο κορυφής, αλλά δεν είναι σαφές εάν αυτό θα συμβεί.
Η Άγκυρα κατηγορεί τη Σουηδία ότι φιλοξενεί μέλη μαχητών στο έδαφός της και λέει ότι πρέπει να τα καταπολεμήσει πριν μπορέσει να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Αναβάθμιση του στόχου στρατιωτικών δαπανών 2% του ΝΑΤΟ
Ο Στόλτενμπεργκ στοχεύει να καταστήσει τον τρέχοντα στόχο στρατιωτικών δαπανών του ΝΑΤΟ στο 2% του εθνικού ΑΕΠ ως ελάχιστη απαίτηση αντί για στόχο.
Αλλά το 2022, ακόμη και ο παλιός στόχος επιτεύχθηκε από λιγότερο από το ένα τέταρτο των τότε 30 μελών της συμμαχίας, σύμφωνα με εκτιμήσεις που δημοσίευσε το ΝΑΤΟ τον Μάρτιο. Ο στόχος τέθηκε το 2014, όταν οι ηγέτες του ΝΑΤΟ συμφώνησαν να αυξήσουν τις δαπάνες τους στο 2% του ΑΕΠ για την άμυνα μέσα σε μια δεκαετία.
Η ετήσια έκθεση του ΝΑΤΟ έδειξε ότι η Ελλάδα, οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Λιθουανία, η Πολωνία, η Βρετανία, η Εσθονία και η Λετονία πέτυχαν τον στόχο. Ανεβάζοντας τα μετόπισθεν ήταν το Βέλγιο, η Ισπανία και το Λουξεμβούργο, των οποίων οι αμυντικές δαπάνες ήταν κάτω του 1,2% του ΑΕΠ.