Την περασμένη εβδομάδα σε ένα κλειστό δείπνο στην Πράγα, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας Κυριάκος Μητσοτάκης απευθυνόταν σε 44 Ευρωπαίους ηγέτες όταν ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν της Τουρκίας τον διέκοψε και ξεκίνησε έναν αγώνα φωνών.
Πριν καταδιώξει από την αίθουσα, ο Ερντογάν κατηγόρησε τον Μητσοτάκη για ανειλικρίνεια σχετικά με τη διευθέτηση των διαφορών στο ανατολικό Αιγαίο και κατηγόρησε την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι τάσσεται με τα μέλη της, Ελλάδα και Κύπρο, σύμφωνα με Ευρωπαίο διπλωμάτη και δύο ανώτερους ευρωπαίους αξιωματούχους που βρίσκονταν εκεί.
Ενώ οι άλλοι, έκπληκτοι και ενοχλημένοι, τελείωσαν τα δείπνα τους, ο Ερντογάν κατακεραυνώθηκε σε συνέντευξη Τύπου κατά της Ελλάδας και απείλησε με εισβολή. «Μπορεί να φτάσουμε ξαφνικά ένα βράδυ», είπε. Όταν ένας δημοσιογράφος ρώτησε αν αυτό σήμαινε ότι θα επιτεθεί στην Ελλάδα, ο Τούρκος πρόεδρος είπε: «Στην πραγματικότητα το καταλάβατε».
Το ξέσπασμα ήταν μόνο το τελευταίο από τον Ερντογάν. Καθώς αντιμετωπίζει αυξανόμενες πολιτικές και οικονομικές δυσκολίες πριν από τις εκλογές την άνοιξη, εντείνει τις απειλές κατά του συμμάχου του στο ΝΑΤΟ από το καλοκαίρι, χρησιμοποιώντας γλώσσα που συνήθως αφήνεται στα στρατιωτικά γεράκια και στους υπερεθνικιστές.
Ενώ λίγοι διπλωμάτες ή αναλυτές προβλέπουν πόλεμο, υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση μεταξύ των Ευρωπαίων διπλωματών ότι ένας πολιτικά απειλούμενος Ερντογάν είναι όλο και πιο επικίνδυνος για τους γείτονές του – και ότι μπορεί να συμβούν ατυχήματα.
Ο Ερντογάν χρειάζεται κρίση για να ενισχύσει την ασταθή του θέση μετά από σχεδόν 20 χρόνια στην εξουσία, δήλωσε ένας διπλωμάτης που ειδικεύεται στην Τουρκία, ζητώντας να διατηρήσει την ανωνυμία του. Και αν δεν του παρασχεθεί, είπε ο διπλωμάτης, μπορεί να δημιουργήσει.
Οι αυξανόμενες εντάσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, και οι δύο μέλη του ΝΑΤΟ, απειλούν τώρα να προσθέσουν μια δύσκολη νέα διάσταση στις προσπάθειες της Ευρώπης να διατηρήσει την ενότητά της απέναντι στον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία και τις συσσωρευμένες οικονομικές επιπτώσεις της.
Ήδη, ο Ερντογάν έχει γίνει ένας ενοχλητικός και απρόβλεπτος σύμμαχος για τους εταίρους του στο ΝΑΤΟ. Οι οικονομικές του προκλήσεις και η επιθυμία του να χαράξει μια σταθερή σφαίρα ασφάλειας για την Τουρκία σε μια σκληρή γειτονιά τον ώθησαν όλο και πιο κοντά στον πρόεδρο της Ρωσίας Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ο Ερντογάν έχει κερδίσει κάποιο καταφύγιο από την ανοιχτή κριτική των συμμάχων λόγω των προσπαθειών του να μεσολαβήσει μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, ειδικά στη συμφωνία για να επιτρέψει τις εξαγωγές ουκρανικών σιτηρών.
Ωστόσο, αρνήθηκε να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία και συνεχίζει να παίρνει ρωσικό αέριο μέσω του αγωγού TurkStream, ενώ ζητά από τη Μόσχα να καθυστερήσει την πληρωμή για την ενέργεια.
Την Πέμπτη, ο Ερντογάν συνάντησε τον Πούτιν στο Καζακστάν, όπου συζήτησαν τη χρήση της Τουρκίας ως ενεργειακού κόμβου για την εξαγωγή περισσότερου ρωσικού φυσικού αερίου μετά την καταστροφή των αγωγών προς τη Γερμανία κάτω από τη Βαλτική Θάλασσα.
Όμως είναι η κλιμακούμενη ρητορική κατά της Ελλάδας που τραβάει πλέον την ιδιαίτερη προσοχή.
Ο Σινάν Ούλγκεν, διευθυντής του EDAM, ενός ερευνητικού ιδρύματος με έδρα την Κωνσταντινούπολη, είπε ότι φυσικά υπήρχε μια εκλογική πτυχή στις ενέργειες του Ερντογάν. Υπήρχαν όμως επίσης βαθιά ριζωμένα προβλήματα που ευνοούν τη χρόνια αστάθεια και τις επικίνδυνες εντάσεις.
«Η Τουρκία και η Ελλάδα έχουν μια σειρά από ανεπίλυτες διμερείς διαφορές», είπε, «και αυτό δημιουργεί ένα ευνοϊκό περιβάλλον κάθε φορά που ένας πολιτικός στην Άγκυρα ή στην Αθήνα θέλει να αυξήσει τις εντάσεις».
Οι δύο χώρες παραλίγο να μπουν σε πόλεμο τη δεκαετία του 1970 για την εξερεύνηση ενέργειας στο Αιγαίο, το 1995-96 για αμφισβητούμενες αξιώσεις για έναν ακατοίκητο σχηματισμό βράχου στην ανατολική Μεσόγειο και το 2020, ξανά για την εξερεύνηση ενέργειας σε αμφισβητούμενα ύδατα. «Και τώρα είμαστε πάλι σε αυτό», είπε ο Ulgen. “Και γιατί? Λόγω εκλογών στην Τουρκία και την Ελλάδα».
Ο Μητσοτάκης βρίσκεται επίσης σε προεκλογική εκστρατεία, με τις εκλογές να αναμένονται το προσεχές καλοκαίρι, που πλήττονται από το συνεχιζόμενο σκάνδαλο σχετικά με το spyware που έχει τοποθετηθεί στα τηλέφωνα πολιτικών και δημοσιογράφων της αντιπολίτευσης. Όπως και στην Τουρκία, τίποτα δεν αρέσει στον ελληνικό πατριωτισμό περισσότερο από μια καλή διαμάχη με έναν παλιό εχθρό.
Προσπάθησε να φανεί σταθερός χωρίς να κλιμακωθεί. Αντιμέτωπος στο δείπνο στην Πράγα, ο Μητσοτάκης απάντησε ότι οι ηγέτες πρέπει να λύνουν προβλήματα και όχι να δημιουργούν νέα, ότι είναι έτοιμος να συζητήσει όλα τα θέματα αλλά δεν μπορεί να μείνει σιωπηλός ενώ η Τουρκία απειλεί την κυριαρχία των ελληνικών νησιών.
«Όχι, κύριε Ερντογάν – όχι στον εκφοβισμό», είπε σε πρόσφατη ομιλία του για την πολιτική. Είπε στους δημοσιογράφους ότι ήταν ανοιχτός σε συνομιλίες με τον Ερντογάν παρά το βιτριόλι, λέγοντας ότι θεωρούσε απίθανη στρατιωτική σύγκρουση. «Δεν πιστεύω ότι αυτό θα συμβεί ποτέ», είπε. Και αν, ο Θεός φυλάξοι, συνέβαινε, η Τουρκία θα λάμβανε μια απολύτως καταστροφική απάντηση».
Αναφερόταν στις ελληνικές στρατιωτικές ικανότητες που έχουν ενισχυθεί σημαντικά πρόσφατα στο πλαίσιο των διευρυμένων αμυντικών συμφωνιών με τη Γαλλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο Μητσοτάκης εκμεταλλεύτηκε επίσης την αμερικανική ενόχληση με τις σχέσεις του Ερντογάν με τη Ρωσία και την καθυστέρηση του να εγκρίνει τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ στη Φινλανδία και τη Σουηδία για να ενισχύσει τους δεσμούς με την Ουάσιγκτον. Τον Μάιο, ήταν ο πρώτος Έλληνας πρωθυπουργός που μίλησε στο Κογκρέσο και προέτρεψε τους νομοθέτες να επανεξετάσουν τις πωλήσεις όπλων στην Τουρκία.
Είπε ότι η Ελλάδα θα αγοράσει F-35, ενώ η Τουρκία, που αρνήθηκε τα F-35 λόγω της αγοράς ενός ρωσικού συστήματος αεράμυνας, εξακολουθεί να πιέζει να αποκτήσει περισσότερα F-16 και κιτ εκσυγχρονισμού, χρησιμοποιώντας τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ ως μοχλό.
Όμως ο Ερντογάν αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα στο εσωτερικό, καθιστώντας τις εντάσεις με την Ελλάδα έναν εύκολο και παραδοσιακό τρόπο για να αποσπάσει την προσοχή και να συγκεντρώσει την υποστήριξη.
Ο Ερντογάν προεδρεύει μιας καταστροφικής οικονομίας, με τον πληθωρισμό να τρέχει επίσημα στο 83% ετησίως –αλλά πιθανότατα υψηλότερο– και το νόμισμα να υποτιμάται. Το κατά κεφαλήν ακαθάριστο εγχώριο προϊόν της Τουρκίας, ένα μέτρο πλούτου, μειώθηκε σε περίπου 7.500 δολάρια από περισσότερα από 12.600 δολάρια το 2013, με βάση τον πραγματικό πληθυσμό της Τουρκίας, ο οποίος τώρα περιλαμβάνει περίπου 4 εκατομμύρια Σύρους πρόσφυγες, σύμφωνα με τον Bilge Yilmaz, καθηγητή στο Wharton School. του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια.
Ο Ερντογάν συνέχισε να μειώνει τα επιτόκια σε σχέση με τις συμβατικές οικονομικές συμβουλές. «Πρέπει να αντιστρέψουμε τη νομισματική πολιτική», είπε ο Γιλμάζ, ο οποίος διαφημίζεται ως πιθανός υπουργός Οικονομικών σε περίπτωση που ο Ερντογάν χάσει τις εκλογές. «Μια ισχυρή προσαρμογή της οικονομίας δεν θα είναι εύκολη».
Υπάρχει επίσης αυξανόμενη λαϊκή δυσαρέσκεια για το συνεχιζόμενο κόστος των προσφύγων, τους οποίους παρέλαβε ο Ερντογάν ως γενναιόδωρη χειρονομία προς τους μουσουλμάνους που αντιμετωπίζουν δυσκολίες.
Ωστόσο, ο Ερντογάν πιστεύεται ότι έχει ένα σταθερό 30% των ψήφων ως βάση του και κυριαρχούν τα ελεγχόμενα από την κυβέρνηση μέσα ενημέρωσης, με πολλούς δημοσιογράφους της αντιπολίτευσης και πολιτικούς να φυλακίζονται ή να φιμώνονται.
Σε έκθεσή της την Τετάρτη, η ΕΕ επέκρινε τη «δημοκρατική οπισθοδρόμηση» και είπε ότι «στον τομέα της δημοκρατίας, του κράτους δικαίου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων, η Τουρκία πρέπει να αντιστρέψει την αρνητική τάση κατά προτεραιότητα αντιμετωπίζοντας την αποδυνάμωση των αποτελεσματικών ελέγχων και ισορροπίες στο πολιτικό σύστημα».
Ωστόσο, σε αυτό το σημείο, οι αναλυτές πιστεύουν ότι ο Ερντογάν μπορεί να χάσει την πλειοψηφία του στο κοινοβούλιο και μπορεί απλώς να χάσει τις ίδιες τις προεδρικές εκλογές.
Αυτή είναι μια ανάλυση που απορρίπτεται κατηγορηματικά από το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης του Ερντογάν, το AKP, δήλωσε ο Βολκάν Μποζκίρ, πρώην διπλωμάτης και μέλος του κοινοβουλίου, ο οποίος λέει κατηγορηματικά ότι ο Ερντογάν και το κόμμα του θα επανεκλεγούν.
Ο Κωνσταντίνος Φίλης, διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιων Υποθέσεων στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος, πιστεύει ότι ο Ερντογάν προσπαθεί να κρατήσει όλες τις επιλογές ανοιχτές, «προβάλλοντας την Ελλάδα ως βολική εξωτερική απειλή και δημιουργώντας ένα επικίνδυνο πλαίσιο εντός του οποίου θα μπορούσε να δικαιολογήσει μια πιθανή κίνηση. εναντίον της Ελλάδας εκ των προτέρων».
Όσο για την Ουάσιγκτον, είπε, λέει στον Ερντογάν: «Σε ευχαριστώ για αυτό που έκανες στην Ουκρανία. Φυσικά δεν έχετε επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, αλλά εντάξει, είστε σε δύσκολη θέση, στρατηγικά, διπλωματικά, οικονομικά – αλλά μην τολμήσετε να κάνετε κάτι στο Αιγαίο ή στην ανατολική Μεσόγειο που θα φέρει προβλήματα στο ΝΑΤΟ. ”
Πιθανότερο, είπε ο Φίλης, ο Ερντογάν να στείλει ξανά μετανάστες προς την Ευρώπη ή να ξεκινήσει άλλη ενεργειακή εξερεύνηση σε αμφισβητούμενες περιοχές ανοιχτά της Κύπρου ή της Κρήτης, που προκάλεσαν σχεδόν συγκρούσεις το 2020, ή να αναχαιτίσει ένα ελληνικό πλοίο που μετέφερε στρατιωτικό εξοπλισμό σε ένα από τα νησιά του Αιγαίου.
Ο Ulgen επίσης δεν αναμένει ένοπλες συγκρούσεις, αλλά δεν θα εκπλαγεί. “Θα μπορούσε να συμβεί; δεν είναι κάτι που μπορούμε να αποκλείσουμε πλέον», είπε. «Αλλά αν συμβεί, θα είναι μικρής κλίμακας».
Οι Νιου Γιορκ Ταιμς