Η χώρα ήταν πολύ κοντά σε αυτό που θα ήθελα πάντα να είναι σε αυτές τις εκλογές: τόσο πολιτικά προβλέψιμη, που είναι σχεδόν ανιαρή. Όλοι περίμεναν τις πιο τοξικές εκλογές των τελευταίων δεκαετιών. Δεν έχει γίνει. Σίγουρα, έχουν ανταλλαγεί κράχτες και οι αντιπαλότητες ήταν άγριες, αλλά η χώρα δεν έχει βυθιστεί στη λάσπη. Έντονος ήταν και ο φόβος του διχασμού. Το είχαμε ήδη ζήσει αυτό το μοιραίο καλοκαίρι του 2015 και ξέραμε πόσο εύκολα μπορεί αυτό το έθνος να ακολουθήσει ένα τέτοιο μονοπάτι. Αλλά ούτε αυτό έχει συμβεί. Ναι, ο σχολιασμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ήταν συχνά χυδαίος και διχαστικός, αλλά αυτή η στάση δεν έχει προχωρήσει περισσότερο. Η φρενήρης πράξη δεν έχει ασκήσει έφεση.
Κάποιοι έχουν νιώσει την απουσία τεράστιων πολιτικών συγκεντρώσεων, τον παλμό, το πάθος. Δεν μπορούν να καταλάβουν πώς φτάσαμε από παθιασμένες ομιλίες από τη σκηνή σε ένα λατρεμένο πλήθος, στο TikTok και πρωινές εκπομπές lifestyle στην τηλεόραση. Αλλά όταν κοιτάξουμε τι πραγματικά μας έφεραν εκείνες οι μεθυστικές μέρες του παρελθόντος, δεν υπάρχει πραγματικά τόσο πολύ νοσταλγία. Είχαμε κάτι περισσότερο από το πάθος μας και υπερβολικά χαρισματικούς ηγέτες.
Υπάρχουν, βέβαια, κάποια έθιμα που άντεξαν στη δοκιμασία του χρόνου, όπως αυτά που τρόμαξαν τους ξένους επισκέπτες στην πλατεία Συντάγματος το βράδυ της κεντρικής συγκέντρωσης του ΚΚΕ (ΚΚΕ). Μάλλον ένιωθαν ότι βρίσκονταν σε μια χρονομηχανή με θέα όλα εκείνα τα σύμβολα που σπάνια βλέπονταν έξω από παλαιοπωλεία. Έπειτα, υπάρχει το περιθώριο, και ένα αρκετά μεγάλο επίσης, που τροφοδοτείται από θεωρίες συνωμοσίας, κάθε είδους κακία και μίσος – πολύ μίσος. Είναι, δυστυχώς, ένα σημάδι των καιρών και ακόμη και στις μεγάλες δυτικές δημοκρατίες μερικές φορές είναι δύσκολο να γνωρίζουμε αν το περιθώριο είναι η μειοψηφία ή η πλειοψηφία.
Η Ελλάδα προχωρά μπροστά και έχει ξεπεράσει πολλά πάθη και διαχωρισμούς του παρελθόντος. Πάνε οι μέρες που ένα άτομο ψήφιζε ανάλογα με την οικογένεια στην οποία γεννήθηκε, σαν να είχε αποτυπωθεί η ιδεολογία στο DNA του. Λίγοι πηγαίνουν στην κάλπη σκεπτόμενοι ποιον ψήφισε ο παππούς τους. Οι πολιτικοί που εξακολουθούν να κρέμονται από αυτά τα στερεότυπα μιλούν σε ένα άδειο θέατρο.
Αρκεί, όμως, η χώρα να είναι βαρετή και απρόβλεπτη; Σε σύγκριση με τις εξελίξεις στην ευρύτερη γειτονιά, αυτό θα πρέπει να θεωρηθεί ως αρκετά επίτευγμα. Αλλά προφανώς δεν είναι αρκετό. Η χώρα χρειάζεται ακόμα να αποκαλύψει και να ξεδιπλώσει τις πραγματικές της δυνατότητες. Καμία χώρα δεν μπορεί να το πάρει χαλαρά τη στιγμή που τα πάντα γύρω μας κινούνται με αστραπιαία ταχύτητα. Όλοι –και ο επόμενος πρωθυπουργός πρώτα απ’ όλα– αντιμετωπίζουμε μια πρόκληση, και αυτή είναι να προλάβουμε την Ελλάδα που θέλουμε να αφήσουμε πίσω και να κάνουμε ένα άλμα προς τα εμπρός. Η ιστορία σπάνια μας δίνει τέτοιες ευκαιρίες. Και όταν δεν τους εκμεταλλεύεσαι, τους κρατάει πίσω. Έχει συμβεί πολύ συχνά στο παρελθόν για να το αγνοήσουμε.