Οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και οι ομόλογοί τους των Δυτικών Βαλκανίων εργάστηκαν για να ενισχύσουν τη συνεργασία τους στη σύνοδο κορυφής την Τρίτη, καθώς ο πόλεμος της Ρωσίας στην Ουκρανία απειλεί να αναδιαμορφώσει τη γεωπολιτική ισορροπία στην περιοχή.
Παρόλο που ο στόχος τους για ένταξη στο μπλοκ παραμένει μακρινός, η Αλβανία, η Βοσνία, το Κοσσυφοπέδιο, το Μαυροβούνιο, η Βόρεια Μακεδονία και η Σερβία έλαβαν συγκεκριμένα σημάδια ότι το μέλλον τους είναι εντός της ΕΕ αντί για απλές υποσχέσεις για ενδεχόμενη ένταξη.
Ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, ο οποίος προήδρευσε από κοινού στη σύνοδο κορυφής στην πρωτεύουσα της Αλβανίας, τα Τίρανα, τη χαιρέτισε ως μια «συμβολική συνάντηση» που θα εδραιώσει το μέλλον τους στην Ευρώπη.
Ως απόδειξη της δέσμευσης του μπλοκ, ο Μισέλ υπογράμμισε την ενεργειακή υποστήριξη της ΕΕ στην περιοχή υπό το φως των επιπτώσεων του πολέμου στις προμήθειες και τις τιμές, καθώς και μια συμφωνία για τα τέλη περιαγωγής κινητών τηλεφώνων.
«Είμαι απόλυτα πεπεισμένος ότι το μέλλον των παιδιών μας θα είναι ασφαλές και πιο ευημερούν με τα Δυτικά Βαλκάνια εντός της ΕΕ και εργαζόμαστε πολύ σκληρά για να σημειώσουμε πρόοδο», είπε στους δημοσιογράφους.
Η ΕΕ δέχθηκε για τελευταία φορά ένα νέο μέλος – την Κροατία, η οποία είναι επίσης μέρος των Βαλκανίων – το 2013.
Αλλά από τότε που η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, οι αξιωματούχοι της ΕΕ επαναλαμβάνουν ότι η ενίσχυση της δέσμευσης του μπλοκ με τα έξι έθνη είναι πιο κρίσιμη από ποτέ για τη διατήρηση της ασφάλειας της Ευρώπης.
Καθώς η σχέση της Ευρώπης με τη Ρωσία επιδεινώνεται περαιτέρω λόγω του πολέμου, οι εντάσεις έχουν επίσης αυξηθεί στα Βαλκάνια και η ΕΕ θέλει να αποφύγει άλλα σημεία ανάφλεξης κοντά στα σύνορά της σε μια γειτονιά που διχάστηκε από συγκρούσεις μετά τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας τη δεκαετία του 1990.
«Ο πόλεμος προκαλεί κραδασμούς, επηρεάζει τους πάντες, και ειδικά αυτήν την περιοχή», δήλωσε ο κορυφαίος διπλωμάτης της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ.
Σύμφωνα με προσχέδιο της δήλωσης που θα εγκριθεί στη σύνοδο κορυφής, η ΕΕ θα επαναλάβει «την πλήρη και κατηγορηματική δέσμευσή της στην προοπτική ένταξης των Δυτικών Βαλκανίων στην Ευρωπαϊκή Ένωση» και θα ζητήσει επίσπευση των ενταξιακών συνομιλιών με τους κατεστημένους.
Σε αντάλλαγμα, η ΕΕ αναμένει πλήρη αλληλεγγύη από τους εταίρους της στα Δυτικά Βαλκάνια και θέλει να ευθυγραμμιστούν πλήρως με τις εξωτερικές της πολιτικές.
Αυτό το συγκεκριμένο σημείο ήταν προβληματικό με τη Σερβία, της οποίας ο πρόεδρος, Aleksandar Vucic, ισχυρίζεται ότι θέλει να πάρει τη Σερβία στην Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά έχει καλλιεργήσει δεσμούς με τη Ρωσία.
Αν και οι εκπρόσωποι της Σερβίας ψήφισαν υπέρ διαφόρων ψηφισμάτων του ΟΗΕ που καταδικάζουν τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, ο Βούτσιτς αρνήθηκε να καταδικάσει ρητά τη Μόσχα. Η χώρα του δεν έχει ενταχθεί στις δυτικές κυρώσεις κατά της Ρωσίας λόγω του πολέμου.
«Τα Δυτικά Βαλκάνια αποφάσισαν να ξεκινήσουν τον ευρωπαϊκό δρόμο, αυτός είναι αμφίδρομος», είπε ο Μπορέλ. «Και αναμένουμε επίσης από την περιοχή να πραγματοποιήσει βασικές μεταρρυθμίσεις και σίγουρα να δείξει τη βούληση να αγκαλιάσει τη φιλοδοξία και το πνεύμα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πολλοί το κάνουν, αλλά βλέπουμε και δισταγμούς».
Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν προειδοποίησε επίσης για την αυξανόμενη επιρροή της Κίνας στα Δυτικά Βαλκάνια.
«Παρατηρούμε πολύ ξεκάθαρα ότι ο πόλεμος της Ουκρανίας δεν είναι μόνο ο σκληρός πόλεμος της Ρωσίας εναντίον της Ουκρανίας, αλλά και ένα ζήτημα αν θα επικρατήσουν οι απολυταρχίες και ο νόμος των ισχυρότερων. Ή αν θα επικρατήσει η δημοκρατία και το κράτος δικαίου», είπε ο Von der Leyen. «Και αυτός ο αγώνας είναι επίσης αισθητός στα Δυτικά Βαλκάνια. Η Ρωσία προσπαθεί να ασκήσει επιρροή. Η Κίνα προσπαθεί να ασκήσει επιρροή».
Η ΕΕ παραμένει ο κύριος εμπορικός εταίρος των Δυτικών Βαλκανίων, αντιπροσωπεύοντας πάνω από τα δύο τρίτα του συνολικού εμπορίου της περιοχής, σύμφωνα με τα στοιχεία του μπλοκ.
«Είμαστε ο πιο στενός εταίρος και γι’ αυτό η συζήτηση αφορά επίσης το ότι πρέπει να αποφασίσετε σε ποια πλευρά είστε», είπε ο πρόεδρος της Επιτροπής.
Αν και η πρόοδος των έξι εθνών προς την ένταξη στην ΕΕ είχε καθυστερήσει πρόσφατα, σημειώθηκε κάποια πρόοδος τους τελευταίους μήνες.
Αυτό το καλοκαίρι, η ΕΕ ξεκίνησε ενταξιακές διαπραγματεύσεις με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία μετά από χρόνια καθυστερήσεων. Και η Βοσνία έκανε ένα μικρό βήμα πιο κοντά στην πορεία της προς την ένταξή της στο μπλοκ όταν η επιτροπή συμβούλεψε τα κράτη μέλη τον Οκτώβριο να της χορηγήσουν καθεστώς υποψηφιότητας παρά τη συνεχιζόμενη κριτική για τον τρόπο διοίκησης του έθνους.
Το Κοσσυφοπέδιο μόλις ξεκίνησε το πρώτο βήμα και είπε ότι θα υποβάλει αίτηση για καθεστώς υποψήφιας χώρας αργότερα αυτόν τον μήνα.
«Χρειαζόμαστε την ΕΕ να περάσουμε από τα λόγια στις πράξεις», δήλωσε η πρόεδρος του Κοσσυφοπεδίου Βγιόσα Οσμάνι.
Για να βοηθήσει νοικοκυριά και επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τον αντίκτυπο του πολέμου της Ρωσίας στην ενεργειακή και επισιτιστική ασφάλεια, η ΕΕ έχει διαθέσει ένα δισεκατομμύριο ευρώ σε επιχορηγήσεις στα Δυτικά Βαλκάνια, ελπίζοντας ότι τα χρήματα θα ενθαρρύνουν τη διπλάσια επένδυση.
Οι ηγέτες συζήτησαν επίσης ζητήματα μετανάστευσης που παραμένει ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα της Ευρώπης υπό το φως του αριθμού των μεταναστών που προσπαθούν να εισέλθουν στο μπλοκ χωρίς άδεια μέσω των Δυτικών Βαλκανίων, ιδίως μέσω της Σερβίας.
Η υπηρεσία συνόρων της ΕΕ Frontex είπε ότι είχε εντοπίσει περισσότερες από 22.300 απόπειρες εισόδου τον Οκτώβριο, σχεδόν τρεις φορές περισσότερες από ό,τι πριν από ένα χρόνο. Περίπου 500 αξιωματικοί της Frontex εργάζονται κατά μήκος των συνόρων της ΕΕ με βαλκανικά έθνη, αλλά σύντομα θα αναπτυχθεί προσωπικό εντός της ίδιας της περιοχής.
Μία αιτία των κινήσεων είναι ότι η Σερβία, η οποία θέλει να ενταχθεί στην ΕΕ, δεν έχει ευθυγραμμίσει τις πολιτικές της για τις θεωρήσεις με το μπλοκ. Άτομα από διάφορες χώρες που απαιτούν βίζα για να εισέλθουν στο μπλοκ φτάνουν στη Σερβία χωρίς τέτοια έγγραφα και στη συνέχεια περνούν. Πολλοί από το Μπουρούντι, την Τυνησία, την Ινδία, την Κούβα και την Τουρκία εισέρχονται στην ΕΕ με αυτόν τον τρόπο.