Το περιβάλλον ασφαλείας της Ευρώπης έχει αλλάξει από τότε που η Ρωσία ξεκίνησε την πλήρη εισβολή της στην Ουκρανία. Η ουδετερότητα δεν εγγυάται πλέον ασφάλεια από τη ρωσική επιθετικότητα. Σε μια ιστορική καμπή για τη Φινλανδία και τη Σουηδία, και οι δύο σκανδιναβικές χώρες υπέβαλαν αίτηση για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Παρόλο που η κοινή τους ένταξη θα ενισχύσει την αρχιτεκτονική ασφάλειας του ΝΑΤΟ, ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν απειλεί να ασκήσει βέτο στις αιτήσεις τους. Δυστυχώς, η Τουρκία συνεχίζει να αποσταθεροποιεί τη Συμμαχία σε μια εποχή που το ΝΑΤΟ χρειάζεται περισσότερο την ενότητα. Εάν ο Πρόεδρος Ερντογάν εμποδίσει τη Φινλανδία και τη Σουηδία να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, ο ελεύθερος κόσμος θα πρέπει να διώξει την Τουρκία από τη Συμμαχία.
Το άρθρο 2 της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού ορίζει ότι τα μέλη πρέπει να ενισχύσουν τους δημοκρατικούς θεσμούς τους, να προωθήσουν συνθήκες σταθερότητας και ευημερίας και να εξαλείψουν τις συγκρούσεις στις διεθνείς οικονομικές τους πολιτικές. Κατά την τελευταία του θητεία, ο Πρόεδρος Ερντογάν έκανε ακριβώς το αντίθετο: έχει αποδυναμώσει τους δημοκρατικούς θεσμούς της Τουρκίας, εφάρμοσε αντικρουόμενες διεθνείς οικονομικές πολιτικές και αποσταθεροποίησε τη Συμμαχία. Δεν λείπουν τα παραδείγματα που να αποδεικνύουν ότι η Τουρκία παραβίασε αυτή τη διάταξη της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού.
Η Τουρκία έχει εκβιάζει τη Σουηδία και τη Φινλανδία, έχει φυλακίσει περισσότερους δημοσιογράφους από τη Ρωσία, έχει φιλοξενήσει μέλη τρομοκρατικών οργανώσεων όπως η Χαμάς και η Μουσουλμανική Αδελφότητα, έχει θέσει σε κίνδυνο στρατιώτες των ΗΠΑ στη Συρία, απείλησε να εισβάλει στην Ελλάδα, εταίρο του ΝΑΤΟ, παραβίασε το εμπάργκο όπλων του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών κατά της Λιβύης, αγόρασε Ρωσικός στρατιωτικός εξοπλισμός και σε κίνδυνο το πρόγραμμα μαχητικών F-35 stealth, βοήθησε τους μαχητές του ISIS να περάσουν τα σύνορα της Τουρκίας στη Συρία, υποστήριξαν την εθνοκάθαρση των Αρμενίων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ από το Αζερμπαϊτζάν και βοήθησαν τη Ρωσία και το Ιράν να αποφύγουν τις κυρώσεις. Ο κατάλογος συνεχίζεται και συνεχίζεται, αλλά ένα πράγμα είναι σίγουρο: η Τουρκία παραβίασε το άρθρο 2 της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού.
Για τις περισσότερες χώρες, η ένταξη στο ΝΑΤΟ έχει χρησιμεύσει ως εργαλείο εκδημοκρατισμού και σκαλοπάτι για την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτό δεν ισχύει για την Τουρκία. Παρά το γεγονός ότι είναι μέλος του ΝΑΤΟ από το 1952 και υποψήφια για την ΕΕ από το 1999, η Τουρκία δεν έχει εκπληρώσει τα κριτήρια ένταξης. Δεδομένης της οικονομικής κρίσης της Τουρκίας, της δημοκρατικής διάβρωσης, της συνεχιζόμενης κατοχής της Κύπρου και των συνεχών απειλών κατά της Ελλάδας, η Τουρκία είναι απίθανο να ενταχθεί ποτέ στην ΕΕ. Η Άγκυρα έχει επίγνωση αυτής της πραγματικότητας και την έχει συνυπολογίσει στους στρατηγικούς της υπολογισμούς. Για την Τουρκία, η ένταξη στο ΝΑΤΟ δεν είναι εργαλείο εκδημοκρατισμού ή σκαλοπάτι για ένταξη στην ΕΕ, αλλά μέσο για την αύξηση της μόχλευσης της. Αυτό δίνει τη δυνατότητα στην Άγκυρα να επιδιώκει τα τουρκικά εθνικά συμφέροντα αποτελώντας κακό εταίρο στους συμμάχους της αντί για άμεσο αντίπαλο της Συμμαχίας.
Προφανώς, η αποβολή της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ για παραβίαση του Άρθρου 2 της Βορειοατλαντικής Συνθήκης θα είχε σοβαρές συνέπειες για τη Συμμαχία. Για παράδειγμα, θα μείωνε την ικανότητα του ΝΑΤΟ να προβάλλει ισχύ στη Μαύρη Θάλασσα, τον Καύκασο και τη Μέση Ανατολή. Η Συμμαχία θα έχανε τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό της «στα χαρτιά». Η πρόσβαση στα τουρκικά στενά και στη Μαύρη Θάλασσα θα ήταν περιορισμένη. Η ανεκτίμητη ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ της Κεντρικής Υπηρεσίας Πληροφοριών (CIA) και του Εθνικού Οργανισμού Πληροφοριών (MIT) πιθανότατα θα σταματήσει. Τέλος, η μειωμένη μόχλευση της Ουάσιγκτον επί της Άγκυρας θα αύξανε επίσης την πιθανότητα εισβολής της Τουρκίας στην Ελλάδα.
Ωστόσο, υπάρχουν βραχυπρόθεσμες, μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες λύσεις στα περισσότερα από αυτά τα προβλήματα. Η Συμμαχία διατηρεί πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα μέσω της Ρουμανίας και της Βουλγαρίας. Το φορτίο θα μπορούσε να παρακάμψει τα τουρκικά στενά περνώντας στο ρουμανικό λιμάνι της Κωνστάντζας ή στο βουλγαρικό λιμάνι του Μπουργκάς και στη συνέχεια μεταφερόμενο σιδηροδρομικώς στο ελληνικό λιμάνι της Αλεξανδρούπολης για εξαγωγή στις διεθνείς αγορές. Οι συμφωνίες βάσης με τη Λευκωσία θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν την αεροπορική βάση στο Ιντσιρλίκ και να επιτρέψουν στη Συμμαχία να προβάλει ισχύ σε όλη τη Μέση Ανατολή. Στη συνέχεια, η πιθανή ένταξη της Ουκρανίας, της Γεωργίας ή της Αρμενίας – όλες οι υπογράφοντες τη Σύμπραξη για την Ειρήνη του ΝΑΤΟ – θα μπορούσε να παράσχει στη Συμμαχία μια παρουσία βαθύτερα στη Μαύρη Θάλασσα και τον Καύκασο για άλλη μια φορά.
Παρά τις συνέπειες που θα είχε η τουρκική απέλαση για το ΝΑΤΟ, θα έκανε πολύ περισσότερα για να αποδυναμώσει τη διεθνή θέση της Τουρκίας. Σε τελική ανάλυση, η φιλοδοξία της Τουρκίας για τον 21ο αιώνα είναι να είναι μια παγκόσμια δύναμη στο σταυροδρόμι Ευρώπης και Ασίας, και η ένταξη στο ΝΑΤΟ δίνει στην Άγκυρα τον απαιτούμενο μοχλό για την επίτευξη αυτού του στόχου σε βάρος των συμμάχων της. Σε αντίθεση με τους ηγεμονικούς σχεδιασμούς της Τουρκίας, η Φινλανδία και η Σουηδία είναι πλήρεις φιλελεύθερες δημοκρατίες που μοιράζονται τα κοινά συμφέροντα και τις δημοκρατικές αξίες του ΝΑΤΟ. Το Ελσίνκι και η Στοκχόλμη έχουν λάβει τη δύσκολη, αν και αναγκαία, απόφαση να εγκαταλείψουν την ουδετερότητα υπέρ της ένταξης στο ΝΑΤΟ. Αυτό αντιπροσωπεύει μια κρίσιμη συγκυρία τόσο στη φινλανδική όσο και στη σουηδική ιστορία.
Από τη μία πλευρά, η Φινλανδία είναι ουδέτερη από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Παρά τα νόμιμα παράπονα που σχετίζονται με εδάφη που παραχωρήθηκαν στη Σοβιετική Ένωση κατά τη μεταπολεμική περίοδο, η Φινλανδία διατήρησε την ουδετερότητά της καθ’ όλη τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Σήμερα, η Φινλανδία μοιράζεται σύνορα μήκους 1.340 χιλιομέτρων με τη Ρωσία. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο εισβολής του Ελσίνκι από τη Μόσχα. Για να αποτρέψει τη ρωσική επιθετικότητα, η ένταξη της Φινλανδίας θα έθετε την Αγία Πετρούπολη –τη δεύτερη μεγαλύτερη πόλη της Ρωσίας– σε απόσταση 200 χιλιομέτρων από τα σύνορα του ΝΑΤΟ από ένα δεύτερο πλεονέκτημα. Επιπλέον, η Φινλανδία διαθέτει μια εξελιγμένη αμυντική βιομηχανία, διαθέτει το μεγαλύτερο οπλοστάσιο πυροβολικού στην Ευρώπη, διατηρεί σύστημα στρατολόγησης και μπορεί να έχει έως και 1 εκατομμύριο εφέδρους έτοιμους για μάχη μέσα σε λίγες εβδομάδες.
Από την άλλη, η ουδετερότητα της Σουηδίας χρονολογείται από τους Ναπολεόντειους Πολέμους. Για αιώνες, η Στοκχόλμη βασιζόταν στη Φινλανδία για να λειτουργήσει ως ουδέτερο κράτος μεταξύ της Ρωσίας και της Σουηδίας.
Αυτό έδωσε τη δυνατότητα στη Σουηδία να ακολουθήσει μια πιο ουδέτερη εξωτερική πολιτική, και μάλιστα απέφυγε να μπει στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο εξαιτίας αυτού. Η Σουηδία διατηρεί ένα σύστημα στρατολόγησης, έχει μια εξελιγμένη αμυντική βιομηχανία και μπορεί να υπερηφανεύεται για το πέμπτο ισχυρότερο ναυτικό στον κόσμο. Επιπλέον, η ένταξη της Σουηδίας θα παρείχε στο ΝΑΤΟ μόνιμη παρουσία στο νησί Γκότλαντ. Η στρατηγική θέση του Γκότλαντ στη μέση της Βαλτικής Θάλασσας είναι ζωτικής σημασίας για τα περιφερειακά υποβρύχια καλώδια επικοινωνίας, την παρακολούθηση των θαλάσσιων μεταφορών, την εγκατάσταση συστημάτων αεράμυνας και την προβολή ισχύος στον ρωσικό θύλακα του Καλίνινγκραντ. Αυτό θα μετέτρεπε τη Βαλτική Θάλασσα σε μια άλλη λίμνη του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη.
Για να είμαστε σαφείς: το ΝΑΤΟ είναι κάτι περισσότερο από μια απλή στρατιωτική συμμαχία. Είναι μια κοινότητα φιλελεύθερων δημοκρατιών με κοινά συμφέροντα και κοινές δημοκρατικές αξίες. Δυστυχώς, ο Πρόεδρος Ερντογάν έχει επανειλημμένα αποδείξει ότι η Τουρκία δεν συμμερίζεται αυτά τα συμφέροντα ή τις δημοκρατικές αξίες. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, η Τουρκία συνεχίζει να αποσταθεροποιεί το ΝΑΤΟ σε μια εποχή που η Συμμαχία χρειάζεται περισσότερο την ενότητα.
Ωστόσο, η Φινλανδία και η Σουηδία αρνούνται να συμβιβάσουν το κράτος δικαίου στις αντίστοιχες χώρες τους για να κατευνάσουν τον Πρόεδρο Ερντογάν. Η Στοκχόλμη και το Ελσίνκι δεν θα εκβιαστούν από έναν αυταρχικό, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι θα θυσιάσουν τις προσπάθειές τους για ένταξη στο ΝΑΤΟ. Μόνο για αυτόν τον λόγο, η Φινλανδία και η Σουηδία αξίζουν να είναι μέλη της Συμμαχίας. Εάν ο Πρόεδρος Ερντογάν μπλοκάρει τις αιτήσεις τους για ένταξη στο ΝΑΤΟ, ο ελεύθερος κόσμος θα πρέπει να διώξει την Τουρκία από τη Συμμαχία. Αρκετά είναι αρκετά.
Ο Γιώργος Μοναστηριακός είναι υποψήφιος δικηγόρος που γράφει για την πολιτική και τις παγκόσμιες υποθέσεις. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του στο Twitter @monastiriakos.