Την περίοδο της μεγάλης οικονομικής κρίσης στην Ελλάδα, πολλοί ήταν οι ξένοι ακαδημαϊκοί και δημοσιογράφοι που επισκέφθηκαν τη χώρα μας για να καταλάβουν τι ακριβώς συνέβαινε. Κάποιοι από αυτούς είχαν εμπειρία από άλλες χώρες με μακρά παράδοση χρεοκοπιών, κυρίως στη Λατινική Αμερική.
Ένας από αυτούς είχε κάνει μια παρατήρηση που έμεινε χαραγμένη στη μνήμη μου: «Πρέπει να είστε προσεκτικοί τώρα γιατί η γενικευμένη εξαθλίωση μπορεί να οδηγήσει ένα μέρος των κρατικών υπαλλήλων, κυρίως σε ευαίσθητες υπηρεσίες, να «περάσουν» στην άλλη πλευρά. Γιατί θα νομίζουν ότι μόνο έτσι μπορούν να επιβιώσουν. Εάν συμβεί αυτό, θα δυσκολευτείτε να το διορθώσετε. Συνέβη στην Αργεντινή και σε άλλες χώρες και ήταν ο κύριος λόγος που δεν μπορούσαν να σταθούν ξανά στα πόδια τους». Η αλήθεια είναι ότι μου είχε φανεί κάπως ακραίο. Δεν έδωσα σημασία γιατί ο ίδιος άνθρωπος είχε κάνει άλλες προβλέψεις για το πώς η εγκληματικότητα θα εκτιναχθεί και θα μετατρέψει τις πιο εύπορες περιοχές της Αθήνας σε μικρές «ζώνες εγκλήματος». Οι δραματικές του προφητείες δεν επαληθεύτηκαν, αλλά διαβάζοντας και ακούγοντας τις πρόσφατες αναφορές για την ΕΛ.ΑΣ αναρωτιέται κανείς αν είχε εν μέρει δίκιο.
Η κρίση και τα τρία προγράμματα διάσωσης οδήγησαν σε θεαματικές και οριζόντιες περικοπές στους μισθούς. Ούτε η τρόικα ούτε η ελληνική πολιτική ελίτ φρόντισαν να προστατεύσουν τον ζωτικό πυρήνα του κράτους. Οι αρχηγοί πολύ ευαίσθητων κρατικών φορέων έφτασαν στο σημείο να δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα. Ο πειρασμός ενός «δώρου», ενός «φιλικού μπόνους» άρχισε να γίνεται πολύ δελεαστικός. Το να δουλεύεις δύο δουλειές έγινε κανόνας. Δικαιολογεί την παράβαση καθήκοντος και τον όρκο τους; Προφανώς όχι και σε καμία περίπτωση. Αλλά καθιστά απίστευτα δύσκολο για τους ανθρώπους να επιβιώσουν και μειώνει τα επίπεδα αντίστασής τους. Ακόμη περισσότερο όταν υπάρχουν πολλά χρήματα τριγύρω και υπάρχουν πολλά παραδείγματα ανθρώπων που συμβιβάστηκαν και έλυσαν τα οικονομικά τους προβλήματα.
Απλά σκεφτείτε το παράδειγμα της Μυκόνου, που έχει μετατραπεί σε ένα διαφορετικό «σύμπαν», όπου οι νόμοι της χώρας ισχύουν για λίγες μέρες και ώρες. Η αστυνομία και άλλοι αξιωματούχοι που πηγαίνουν εκεί για να επιβάλουν τον νόμο πρέπει να είναι υπεράνθρωποι. Ευτυχώς υπάρχουν και τέτοιοι Έλληνες που αγαπούν τη δουλειά και τη χώρα τους και είναι πρόθυμοι να αναλάβουν επικίνδυνες αποστολές. Θα πρέπει να αμείβονται καλύτερα, να έχουν λυθεί τα βασικά τους προβλήματα και να νιώθουν ότι οι υπόλοιποι είμαστε ευγνώμονες γι’ αυτό. Αλλά ούτε αυτό είναι αρκετό. Αυτό που θα κάνει τη μεγάλη διαφορά είναι η αίσθηση ότι η πολιτική ηγεσία έχει την πλάτη της, δίνει το καλό παράδειγμα και έχει τη θέληση να γυρίσει σελίδα.