Ο διάσημος καθηγητής Μανώλης Ανδρόνικος το είχε αποκαλέσει κάποτε «Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της Βόρειας Ελλάδας». Δεν είχε και πολύ άδικο, γιατί στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (ΑΜΘ) κατέληξαν οι θησαυροί από τις απίστευτες ανασκαφές που έγιναν τον περασμένο αιώνα σε Κομοτηνή, Όλυνθο, Δερβένι, Σίνδο, Άκανθο και Κατερίνη. Το χρηματοκιβώτιο του είχε τις απίστευτα πολύτιμες ανακαλύψεις που έγιναν στους βασιλικούς τάφους των Αιγών (Βεργίνα), όπως η χρυσή λάρνακα (ταφικό φέρετρο) που περιείχε τα οστά και το χρυσό στεφάνι του βασιλιά Φιλίππου Β’, που μετέφερε ο Ανδρόνικος σε μυστική αποστολή το βράδυ του Νοεμβρίου. 10, 1977. Οι υπάλληλοι του μουσείου είχαν κατασκηνώσει στην αυλή για να προστατεύσουν τις αρχαιότητες και να διορθώσουν τις ζημιές από έναν μεγάλο σεισμό στις 20 Ιουνίου 1978 και να προετοιμαστούν για τη μεγάλη έκθεση «Αριστουργήματα της Αρχαίας Μακεδονικής Μεταλλουργίας», στην οποία πρωταγωνιστούσαν οι θησαυροί της Βεργίνας. .

Παράσταση γενεθλίων

Αυτά και πολλά άλλα αποτελούν μέρος μιας αναδρομικής έκθεσης για τα 60 χρόνια του μουσείου από τη μετακόμισή του στο κτίριο που σχεδίασε ο αρχιτέκτονας Πάτροκλος Καραντινός (αν και η ιστορία του ξεκίνησε πολύ νωρίτερα, το 1925, στο Γενί Τζαμί, όπου είχε την έδρα του μέχρι το 1962). Το να συνδυάσετε όλα τα διαφορετικά σκέλη μιας ιστορίας σε μια ολοκληρωμένη ταπετσαρία δεν είναι εύκολο επίτευγμα, αλλά η επετειακή έκθεση του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, «60 Χρόνια/60 Στιγμές», είναι μια περιοδεία.

Τοποθετώντας το σε δύο αίθουσες με τη μορφή ενός χρονοδιαγράμματος που περιλαμβάνει 60 ορόσημα, οι διοργανωτές της παράστασης κατάφεραν να παρουσιάσουν την πυκνή αφήγηση με φρέσκο ​​και συναρπαστικό τρόπο, μέσα από οπτικό και ακουστικό υλικό, κείμενα, φωτογραφίες και 274 αντικείμενα. Ενημερώνουν τους θεατές για μερικές από τις μεγαλύτερες περιπέτειες του μουσείου και πώς συνδέονται με ιστορικά γεγονότα, παρουσιάζουν αρχαιολογικές ανασκαφές-ορόσημα και εκθέσεις (όπως αυτές στην Προϊστορική Μακεδονία, Μέγας Αλέξανδρος, Νικόλαος Γύζης και Γιάννης Τσαρούχης), μας μεταφέρουν στο υπόγειο του μουσείου αποθηκευτικούς χώρους και εισάγουν το ίδρυμα στον ψηφιακό κόσμο.

Ο υπόγειος χώρος περιέχει περίπου 47.000 από τη συλλογή του μουσείου με 50.000 αντικείμενα. Το έργο του εντοπισμού και της τεκμηρίωσης αυτού του πλούτου αρχαιολογικού υλικού ξεκίνησε το 1973 και έκτοτε οι σημαντικές τεχνολογικές πρόοδοι που έγιναν στον τομέα επέτρεψαν στη διαδικασία να γίνει πολύ πιο περίπλοκη. Τα σύγχρονα εργαστήρια συντήρησης και χρονολόγησης, τα συστήματα περιβαλλοντικού ελέγχου και οι αποτελεσματικές μονάδες αποθήκευσης έχουν επιταχύνει τον ρυθμό και έχουν διευκολύνει το μουσείο να ανασύρει τους θησαυρούς του και να τους παρουσιάσει στο κοινό σε μια σειρά προσωρινών εκθέσεων.

Από τα 274 εκθέματα που εκτίθενται στην επετειακή έκθεση, τα 255 έχουν ανασυρθεί από την αποθήκευση, σύμφωνα με τη Διευθύντρια του ΑΜΘ Αγγελική Κουκούβου, η οποία ξεναγήθηκε στην έκθεση στην Καθημερινή και μοιράστηκε μερικές από τις ιστορίες της.

Ένα τμήμα ρίχνει φως στις ηρωικές προσπάθειες της Εφορείας Αρχαιοτήτων να κρύψει 7.510 αντικείμενα κατά την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου το 1940. Βάζα και γλυπτά (248 από αυτά) συσκευάστηκαν σε ξύλινα κιβώτια και θάφτηκαν στην αυλή του παλιού αρχαιολογικού μουσείου. ενώ κάτω από τις σανίδες του κτιρίου κρύβονταν πήλινα και μεταλλικά αντικείμενα (4.602). Πολύτιμα αντικείμενα (126 χρυσά και ασήμι) και περισσότερα από 2.500 νομίσματα μεταφέρθηκαν με μυστική επιχείρηση από τον έφορο αρχαιοτήτων Νικόλαο Κοτζιά στην Αθήνα και φυλάχθηκαν στο νομισματοκοπείο και στο ταμείο της Τράπεζας της Ελλάδος. Τα κομμάτια που θάφτηκαν ανασκάφηκαν ξανά το 1947-51, ενώ όσα μεταφέρθηκαν στην Αθήνα επέστρεψαν στη Θεσσαλονίκη το 1967.

Το βιβλίο της Ευρώπης

Μια άλλη έκθεση περιέχει κομμάτια άνθρακα από την ταφική πυρά για έναν πλούσιο Μακεδόνα ευγενή που ανακαλύφθηκε στο Δερβένι το 1962. Οι σκούροι σβώλοι μπορεί να μην είναι τόσο λαμπεροί όσο ο χρυσός των Μακεδόνων, αλλά η πυρά που εκτόξευσε ήταν που συνέβαλε στη διατήρηση του πάπυρου του Δερβενίου. το αρχαιότερο σωζόμενο χειρόγραφο στην Ευρώπη, θραύσματα του οποίου ανθρακοποιήθηκαν από τη φλόγα και διατηρήθηκαν. Τα κομμάτια του άνθρακα εκτίθενται ανάμεσα στις δύο κολώνες στις οποίες τοποθετήθηκε η πυρά.

Το εργαστήριο συντήρησης της ΑΜΘ είχε επίσης την παλαιότερη γνωστή «αφίσα» στον κόσμο, η οποία ανακαλύφθηκε στη Ρωμαϊκή Αγορά της Θεσσαλονίκης. Είναι μια εικονογραφημένη δημόσια πρόσκληση σε αγώνα ζώων, μια δημοφιλής μορφή διασκέδασης για ειδικές περιστάσεις. Οι μαρμάρινες επιγραφές διαφήμιζαν επίσης το πρόγραμμα, τους θαμώνες και τα ποσά που είχαν προσφέρει. Τέσσερις τέτοιες «αφίσες» ανακαλύφθηκαν στη Ρωμαϊκή Αγορά, με τις τρεις να αναφέρουν αγώνες στη Θεσσαλονίκη και το τέταρτο σε παρόμοια εκδήλωση στη Βέροια.

Τα πτηνόσχημα γυάλινα αγγεία που ανακαλύφθηκαν στο ανατολικό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης και χρονολογούνται στον 1ο αιώνα μ.Χ. είναι παρόμοια με δεκάδες άλλα που βρίσκονται ακόμα στο υπόγειο του μουσείου. Η ουρά, ωστόσο, δεν είναι άθικτη σε κανένα από αυτά. Αυτά τα δοχεία χρησιμοποιούνταν στην αρχαιότητα για αρώματα και άλλα καλλυντικά παρασκευάσματα από υγρό ή σκόνη και έπρεπε να σπάσουν για να φτάσουν στο περιεχόμενο, το οποίο κρατούσε στο σώμα του πουλιού.

Τα κουτιά αποθήκευσης που περιέχουν χειρόγραφες σημειώσεις έχουν τακτοποιηθεί σαν μια εγκατάσταση τέχνης που επιδεικνύει αρχαίες οργανωτικές τεχνικές, ενώ ταυτόχρονα, οι εφαρμογές ψηφιακής τεχνολογίας μας βοηθούν να οραματιστούμε το μέλλον των μουσείων. «Το CultureID θα φέρει επανάσταση στον τρόπο διαχείρισης των συλλογών μας. Είναι ένα από τα έργα που πραγματοποιούμε στο μουσείο, το οποίο συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Ένωση και θα ολοκληρωθεί το 2025», λέει η Κουκουβού.

Το έργο ενσωματώνει τεχνολογία όπως το διαδίκτυο των πραγμάτων, η τεχνητή νοημοσύνη και τα μεγάλα δεδομένα. «Χρησιμοποιώντας ετικέτες αναγνώρισης ραδιοσυχνοτήτων (RFID), οι οποίες θα προσαρτώνται σε κάθε κομμάτι, θα είμαστε σε θέση να εντοπίσουμε, να παρακολουθήσουμε και να τεκμηριώσουμε την πορεία κάθε ευρήματος, συμβάλλοντας έτσι στη φύλαξη και προστασία του, επιτρέποντας την πρόσβαση των χρηστών και ανάπτυξη καινοτόμων προγραμμάτων όπως εικονικές περιηγήσεις και εκπαιδευτικές δραστηριότητες», προσθέτει η Κουκούβου.

Το «60 Years/60 Moments» είναι στο Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης (amth.gr) έως τις 31 Οκτωβρίου 2023.