Εάν μπείτε στο κλουβί μιας τίγρης, είπε ένας φίλος, φροντίστε να μην αγγίξετε τα μουστάκια της άγριας γάτας. Με άλλα λόγια, όταν προκαλείτε ένα πιο έξυπνο άτομο από εσάς σε μια δημόσια συζήτηση, μην προσπαθήσετε να υποτιμήσετε την ευφυΐα του. κινδυνεύεις μόνο να εκτεθείς σε γελοιοποίηση.
Μερικοί άνθρωποι φάνηκαν να αποφεύγουν αυτόν τον απλό κανόνα επιβίωσης όταν επέπληξαν πρόσφατα τον Ευάγγελο Βενιζέλο, πρώην αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και συνταγματολόγο, επειδή συμμετείχε σε μια πρόσφατη εκδήλωση με τίτλο «Μένουμε στην Ευρώπη; Υποκλοπές, Δικαιώματα και Κράτος Δικαίου», στο Ινστιτούτο Γκαίτε στην Αθήνα. Διοργανώθηκε από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, την Ελληνική Ένωση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (HLHR) και την πρωτοβουλία Zero Hour για την προστασία της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου, στη συζήτηση συμμετείχαν επίσης τρεις ακόμη καθηγητές διεθνούς δικαίου: ο Νίκος Αλιβιζάτος, η Ιφιγένεια Καμτσίδου και ο Ξενοφών Κοντιάδης.
Ο Βενιζέλος δεν είναι απλώς άλλος ένας έξυπνος άνθρωπος. Είναι ένα δημόσιο πρόσωπο εξαιρετικής πνευματικής διαμέτρου, στην πραγματικότητα πολύ μεγαλύτερο από αυτό που έχουν δείξει οι επικριτές του ότι κατέχουν στην πραγματικότητα. Ιδιαίτερα όταν πρόκειται για θέματα που εμπίπτουν στην επιστημονική του εμβέλεια, λίγοι θα διαφωνούσαν ότι ο Βενιζέλος δεν ταιριάζει με αυτούς που προσπάθησαν να του προειδοποιήσουν ή να του «εξηγήσουν», λες, τη σημειωτική πίσω από το ερωτηματικό στον τίτλο της εκδήλωσης. .
Εντούτοις είναι εντυπωσιακό ότι αν και έχει επιβεβαιωθεί ότι τουλάχιστον 15.000 άνθρωποι βρίσκονται υπό νόμιμη ή παράνομη παρακολούθηση από την ελληνική υπηρεσία πληροφοριών – συμπεριλαμβανομένων αρχηγών κομμάτων, υπουργών, βουλευτών, βουλευτών του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, δημοσιογράφους, ακαδημαϊκούς, επιχειρηματίες, ανώτερους στρατιωτικούς (Το να αντιμετωπίζεις τη μισή ελίτ του έθνους ως ύποπτο δεν είναι τίποτα λιγότερο από παρανοϊκό) – μερικοί άνθρωποι εκεί έξω φαίνεται να φοβούνται περισσότερο ως ερωτηματικό.
Δεν χρειάζεσαι κάποιο υπερεγκέφαλο για να καταλάβεις ότι αυτό που διακυβεύεται σήμερα δεν είναι αν η Ελλάδα θα παραμείνει στη ζώνη του ευρώ ή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτά τα ερωτήματα, ευτυχώς, διευθετήθηκαν, αν και με ταραχώδη τρόπο, το καλοκαίρι του 2015. Αν υπάρχει ανησυχία σήμερα, έχει να κάνει με τον κίνδυνο που θέτουν οι συμπεριφορές της κυβέρνησης και η ανεξέλεγκτη λειτουργία του βαθέως κράτους στο φιλελεύθερο σύστημα αξιών και αξιών και αρχές που διαποτίζουν τη συνταγματική τάξη της Ελλάδας. Το βασικό ερώτημα, με άλλα λόγια, είναι εάν απομακρυνόμαστε από το δημοκρατικό παράδειγμα της Ευρώπης προς ένα πιο αυταρχικό μοντέλο.
Πρέπει να είναι κανείς αφελής για να πιστέψει ότι η ένταξη της Ελλάδας στην ΕΕ την προστατεύει αυτόματα από κάθε κίνδυνο. Δηλαδή, εκτός κι αν πιστεύει κανείς ότι η Ουγγαρία, η Πολωνία ή η Ελλάδα, όλες οι χώρες που παραβιάζουν συστηματικά τα ανθρώπινα δικαιώματα (όπως αποδεικνύεται από εκατοντάδες αποφάσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων), «μένουν στην Ευρώπη», ενώ η Βρετανία και η Νορβηγία που δεν είναι μέλη της ΕΕ δεν. Σε τελική ανάλυση, τι είναι αυτή η Ευρώπη στην οποία υποτίθεται ότι «μένουμε», δεδομένου ότι, σύμφωνα με τα World Economics, η Ελλάδα κατατάσσεται τρίτη από κάτω μεταξύ των ευρωπαϊκών χωρών όσον αφορά την ελευθερία του Τύπου, μόνο μπροστά από τη Ρωσία και τη Λευκορωσία, ενώ υστερεί σε χώρες όπως η Ουκρανία , Αλβανία και Ουγγαρία.
Ο δημόσιος διάλογος έχει διεισδύσει από έναν ιδιότυπο φονταμενταλισμό: τον αντι-ΣΥΡΙΖΑ φονταμενταλισμό. Μια ομάδα ανθρώπων που δείχνουν άκριτη υποστήριξη στον πρωθυπουργό και την κυβέρνησή του θεωρούν αυτήν ακριβώς την αφοσίωση ως κριτήριο για να κρίνουν τα ευρωπαϊκά διαπιστευτήρια των ανθρώπων. Σηκώνοντας τείχος εχθρότητας κατά του ΣΥΡΙΖΑ, αυτοί οι φονταμενταλιστές λαοί επιτίθενται σε όποιον τολμήσει να ασκήσει κριτική στην κυβέρνηση, υποστηρίζοντας ότι κάτι τέτοιο θα βοηθήσει τον ΣΥΡΙΖΑ να επανέλθει στην εξουσία.
Όσο πιο βαθιά βυθίζεται η κυβέρνηση στο βούρκο του αυταρχισμού, τόσο περισσότερο αυτός ο αντιΣΥΡΙΖΑ φονταμενταλισμός ξεφεύγει από κάθε έλεγχο, οι πράκτορές του μοιάζουν με αγανακτισμένους κήρυκες που καλούν τους αιρετικούς σε μετάνοια ή να φέρουν το τέλος του κόσμου επάνω τους. Όσο περισσότερο χάνεται το πραγματικό νόημα της φιλελεύθερης δημοκρατικής διακυβέρνησης, τόσο περισσότερο κάθε μέρα που περνά αποκαλύπτει μια κυνική δύναμη που θέλει να σφίξει την εξουσία της, τόσο περισσότερο αγιάζονται τα σύμβολα και τα λάβαρα ενός παρελθόντος –από το οποίο μάλλον ελάχιστα απομένουν– αγιάζονται.
Είναι η τέχνη των θεμελιωδών και ολοκληρωτικών καθεστώτων να βαφτίζουν το κρέας ως ψάρι, να δίνουν νόημα όπου δεν υπάρχει, να γεννούν συναισθήματα από το φανταστικό, να αντλούν δύναμη από κάποιο ιερό παρελθόν, να απειλούν τους ανίερους και τους αιρετικούς με αφορισμό.
Ωστόσο, είναι η τέχνη της δημοκρατίας να αψηφάς τις απειλές και τον φόβο. να προωθήσει τον διάλογο χωρίς αποκλεισμούς τύπου McCarthy και να κυνηγήσει την αλήθεια ακόμα κι αν – όπως θα έλεγε ο επικεφαλής της υπηρεσίας παρακολούθησης της ιδιωτικής ζωής της ADAE, Χρήστος Ράμμος – αυτό μπορεί μερικές φορές να είναι βασανιστικό.
Ο Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας.