Στέλνοντας μήνυμα δύναμης και με το βλέμμα στραμμένο κυρίως στην Τουρκία, η Αίγυπτος πραγματοποίησε πλευρική οριοθέτηση της αποκλειστικής οικονομικής ζώνης της (ΑΟΖ) δυτικά των γραμμών που ορίζονται στην ελληνοαιγυπτιακή συμφωνία του 2020. Η οριοθέτηση είναι ακριβής και εξαιρετικά προσεκτική. επιτρέποντας στη Λιβύη και την Ελλάδα να συμφωνήσουν με την Αίγυπτο για το υπόλοιπο τμήμα της θάλασσας, όπου συναντώνται οι τρεις ΑΟΖ. Ωστόσο, παραμένει μια μονομερής ενέργεια.
Αλλά έρχεται ως συνέχεια μιας συνολικής απάντησης σε ένα παράνομο και εξτρεμιστικό μνημόνιο που υπογράφηκε μεταξύ της Άγκυρας και της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης στην Τρίπολη. Ως εκ τούτου, η Ελλάδα δικαιώνεται πλήρως στην επιλογή μιας τμηματικής οριοθέτησης της ΑΟΖ της με το Κάιρο, αφού έθεσε γερές βάσεις για μια ευρύτερη κατανόηση των περιφερειακών εξελίξεων και μια ευθυγράμμιση με το μεγαλύτερο αραβικό κράτος στον κόσμο.
Χτίζοντας μεθοδικά τις σχέσεις μας και ενώνοντας τις δυνάμεις μας με την Αίγυπτο, υπονομεύουμε de facto τις ηγεμονικές τάσεις της Τουρκίας και αντιδρούμε –αν όχι κάθε φορά με συντονισμό, τουλάχιστον με πνεύμα κατανόησης και αμοιβαίας διαβούλευσης– στις μαξιμαλιστικές κινήσεις της Τουρκίας. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό την πλήρη –ίσως όχι πια τόσο ανεξήγητη– αντίθεση της Αθήνας στην κυβέρνηση της Τρίπολης: Δεν οφείλεται μόνο στην ταύτισή της με την Άγκυρα αλλά και λόγω της ευθυγράμμισής μας με το Κάιρο.
Η Αίγυπτος βλέπει στην Τουρκία του Ερντογάν έναν περιφερειακό ανταγωνιστή με ηγεμονικές φιλοδοξίες, του οποίου η οργανική σύνδεση με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα έθεσε υπό αμφισβήτηση την ίδια την ύπαρξη του καθεστώτος του Αιγύπτιου Προέδρου Αμπντέλ Φατάχ Ελ Σίσι. Η εμπιστοσύνη του Σίσι στον Τούρκο ομόλογό του δεν πρόκειται να αποκατασταθεί με χειραψία ή επενδύσεις από το Κατάρ. Ακόμα κι αν η αποκήρυξη της Μουσουλμανικής Αδελφότητας από την Άγκυρα έπεισε την αιγυπτιακή ηγεσία για τις προθέσεις της Τουρκίας, δεν αρκεί πλέον από μόνη της.
Για το Κάιρο, η Λιβύη είναι ένας κομβικός παράγοντας στην περιοχή. Περαιτέρω αποσταθεροποίηση της χώρας, στην οποία η Άγκυρα προφανώς επιχειρεί να διατηρήσει την εξάρτηση της Τρίπολης από αυτήν, διατηρώντας έτσι την ισχυρή επιρροή της, δεν γίνεται ανεκτή από την Αίγυπτο. Το ίδιο ισχύει και για ενέργειες που επιχειρούν να δημιουργήσουν ένα τετελεσμένο γεγονός που θα εδραιώσει την επιρροή της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή.
Μετά τη μονομερή οριοθέτηση της Αιγύπτου, η Τρίπολη καλείται να επιλέξει μεταξύ σιωπηρής αποδοχής, ήπιας αντίδρασης και προσφυγής στη Χάγη, αν και το Κάιρο δεν αναγνωρίζει τέτοιο δικαίωμα. Οποιεσδήποτε ισχυρότερες αντιδράσεις από την πλευρά της Τρίπολης φαίνονται αμφίβολες, δεδομένου του διαμετρήματος της Αιγύπτου. Αντίστοιχα, η Τουρκία, παρά την καταδίκη της ελληνοαιγυπτιακής συμφωνίας οριοθέτησης (πιο πρόσφατη με επιστολή προς τον ΟΗΕ που υπογράφηκε μαζί με τη μεταβατική κυβέρνηση της Τρίπολης) επιλέγει να αντιμετωπίσει μόνο την Ελλάδα και δύσκολα θα διακινδυνεύσει μια (νέα) ρήξη με την Αίγυπτο. Δεν μπορεί όμως να δεχτεί την de facto αποδόμηση του τουρκολιβυκού συμφώνου, για λόγους κύρους και ουσίας.
Ως συνέπεια της κίνησης της Αιγύπτου, η οποία προδικάζει τη μελλοντική διαπραγμάτευση με τη Λιβύη για την οριοθέτηση των ΑΟΖ και θέτει τα όρια για άλλες εμπλεκόμενες χώρες, η Ελλάδα θα πρέπει να περιμένει αντίποινα που μπορεί να στοχεύουν μόνο την Αθήνα. Η Τρίπολη μπορεί να υποβάλει συντεταγμένες στα Ηνωμένα Έθνη για το ασήμαντο τμήμα δυτικά και βορειοδυτικά της συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης ή η Τουρκική Εταιρεία Πετρελαίου (TPAO) μπορεί να διεξάγει έρευνες (σεισμικές ή γεωτρήσεις) κοντά σε αυτές που διεξάγει η ExxonMobil ή στα βορειότερα σημεία της η υποτιθέμενη λιβυκή υφαλοκρηπίδα. Η Τουρκία επεξεργαζόταν εδώ και καιρό ένα σενάριο για την ανακήρυξη ΑΟΖ στην Ανατολική Μεσόγειο και τώρα ίσως βρει τη δικαιολογία που έψαχνε.
Ο Ερντογάν κάνει εκστρατεία για τις επόμενες εκλογές. Πιέζεται για τις λανθασμένες πολιτικές του στη Μεσόγειο που τον οδήγησαν σε μια δραστική υποχώρηση χωρίς θεαματικά αποτελέσματα. τρόπος για αντίποινα.
Αν, μάλιστα, κατανοήσει την πρωτοβουλία του Καΐρου ως απόπειρα παρέμβασης στα εσωτερικά της Τουρκίας και η τουρκική αντιπολίτευση τον κατακεραυνώσει για το σνομπάρισμα του Σίσι, τότε μπορεί να στραφεί κατά της Ελλάδας, αφού σταθμίζει διαφορετικά τα πράγματα σε σχέση με την Αίγυπτο. Είναι επίσης πιο βολικό να στραφεί στην Αθήνα λόγω του εχθρικού κλίματος που έχει ήδη καλλιεργήσει, ενώ οποιαδήποτε απώλεια επαφής με το Κάιρο θα αποδυνάμωσε σημαντικά τη θέση της Άγκυρας στην περιοχή.
Ο Κωνσταντίνος Φίλης είναι διευθυντής του Ινστιτούτου Παγκόσμιων Υποθέσεων και αναπληρωτής καθηγητής στο Αμερικανικό Κολλέγιο Ελλάδος.